Ho& groot ums ket eiümd 't Oq&?
HOEVEEL HUIZEN? HOEVEEL BEWONERS?
Wim Lastdrager
't Oge was in 1300 het eerste van een reeks naar het noorden liggende waddeneilanden. Het was
van Petten gescheiden door de slenk Zijpe en van Huisduinen door het Heersdiep.
Oostelijk van het eiland lagen kwelders, waar
van stukken ingedijkt waren, bijvoorbeeld de
polder De Sanden. (Nu staan daar recreatie
woningen, het Sandepark).
De afstand vanaf de zee in het westen tot aan
de polder De Sanden in het oosten, moet
ongeveer 5 km hebben bedragen. De lengte
van het eiland van noord naar zuid zal onge
veer 12 km zijn geweest.
Aanvankelijk (vanaf 1300) lagen op 't Oge
twee dorpen. Een in het zuiden met een kerk
en een in het noorden met een kapel. Het
dorp in het zuiden werd jarenlang be
schermd door de brede zuiderduinen. Deze
duinen stoven op het laatst zo erg, dat de
bewoners moeite hadden hun huizen vrij van
zand te houden.
Walraven II van Brederode gelastte 1500 dat
er schuttingen geplaatst moesten worden om
het stuivende zand tegen te houden, maar
helaas hielp dit niet voldoende. De bewoners
werden gedwongen door stuifzand en kustaf-
name, na verloop van tijd toch een nieuwe
woonplaats te zoeken.
(Dezelfde Walraven II benoemde op 8 april
1505 Antonis Anthonisz alias Viseler voor de
duur van zijn leven tot pastoor op 't Oge).
In 1540 kwam er zelfs een verbod om in het
zuidelijke dorp te blijven wonen. Het eerste
dorp hield op te bestaan.
De meeste bewoners vestigden zich toen rond
de - tot kerk vergrote - kapel in het noorden.
In 1553 stonden daar 220 huizen. Als we
ieder huis gemiddeld op vijf inwoners reke
nen, dan telde het dorp ruim 1000 zielen.
De bewoners van 186 huizen hoefden geen
10de penning te betalen. De huizen werden
van zo geringe waarde geacht, dat de eigena
ren van deze 'krotten' geen belasting hoefden
te betalen.
In 1542 gaf de deken van West-Friesland toe
stemming om land, dat aan de Oger kerk
behoorde, in erfpacht uit te geven om daar
huizen op te 'timmeren'.
A. Oude kerk
B. kapel
huidige kustlijn
1. Sinckelsant
2. Goeree
3. Kleine Jewel
5. Oudst bekende polder
dijkje, in 1960
blootgespoeld
6. Polder
'Het Oude Land'
7. Polder 'De Leye'
8. Polder 'De Sanden'
9. Helmdijk
10. Voormalige dijk
benoorden Sinckel
sant; weg van het
oude dorp naar de
polders.
11. Oude Waal
12. Boswaal
13. Polder 'Callens'
14. Voordijk (weg)
15. Polder 'Vennekoog'
16. Swaardijk
17. Jewelkwelder
Hoe moeten we ons het dorp voorstellen?
In het midden de kerk met zijn toren en daar
in de klok. Daarnaast het gerechtsgebouw.
Daaromheen een aantal boerderijen en bete
re woningen. Zandwegen liepen vanaf de
dorpskern naar de zee of naar het polder
land. Er langs stonden eenvoudige, houten
huisjes. Daarin woonden visserlui, ambachts
lieden, vrachtrijders en werkvolk. Uit de
registers van de 10de penning blijkt, dat de
meesten wel een stukje land hadden.
-64.-
