Wat was er eerderde Verloren Dijk of
de Zijper Zeedijk? Wim Lastdrager
Voor degenen die het Zwanenwater kennen, is dat 'wat was er eerder' altijd een discussiepunt. Je
zou denken dat de Verloren Dijk er het eerste was. Toen die te zwak bleek om het water van de
Noordzee tegen te houden, is er ten oosten een dijk gelegd. Dat was de Zijperzeedijk. (1553 Eerste
bedijking van de Zijpe) Die werd steviger dan de Verloren Dijk. Dat is een logische redenering:
Maar is het ook zo?
Toen Do van Dijk, terreinbeheerder van het
Zwanenwater, mij er laatst naar vroeg, ben ik
gaan zoeken.
Gerard IJff schrijft in zijn 'Historisch overzicht
van Callantsoog in een notendop' het volgende:
Op een gedeelte van de strandwal dat be
grensd werd door de Zuidschinckel en de
Zijperzeedijk verhieven zich twee duingroe-
pen; genaamd Groot- en Klein Ketelduin. Het
zand van deze twee verstuivende duinen, dat
voorheen in de Zijpe woei, kwam na de aan
leg van de Zijperzeedijk grotendeels aan de
voet van deze dijk tot rust en gaf daar aanlei
ding tot duinformatie. De dijk zelf raakte
hierbij geheel overstoven. Deze duinvorming
trad 1600 nog ten oosten van het Ketelduin
op, terwijl in 1618 ook noordelijker langs de
Zijperzeedijlc duinformatie optrad, zodat nu
langs de gehele dijk een duinregel bestond.
Hetzelfde gebeurde langs de Zuidschinckel.
Ook daar ontstonden duinen, die in het
noordwesten overgingen in de oude duinen
van 't Ooghe.
In het westen was de strandwal nog vrij vlak
en dit is te verklaren door de schurende wer
king van de zee erover bij hoge vloeden. Dit
weten we omdat in die tijd nog hout van ver
gane schepen op de Zijperzeedijk aan
spoelde.
Pas in de 18de eeuw heeft zich 200 meter ten
westen van de Zijperzeedijk een duinenrij
ontwikkeld, het Middenduin. Bij dit Midden
duin heeft men ter plaatse een dijk aange
legd ter bevordering van de duinenformatie,
de Verloren Dijk. Deze dijk stoof nu ook
weer onder, maar het is ook mogelijk dat
meteen een stuifdijlc in de vorm van duinen
is aangelegd.
In het boek 'Oude kaarten en de geschiedenis van
de kop van Noord-Holland' van J. Westenberg
staat:
Noordelijk van Petten bevonden zich in de
15de en 16de eeuw twee alleenstaande duin-
groepen, respectievelijk bekend als Groot- en
Klein Ketelduin. In de loop van de jaren zijn
deze geheel verstoven: eerst kwam een deel
van het zand terecht in de achterliggende
Zijperlanden, maar later, na de aanleg van de
Zij per Zeedijk (De eerste bedijking was in
1553) kwam het stuivende zand grotendeels
voor deze dijk tot rust. Daar vormden zich
nieuwe duinen.
Het voorliggende brede strand is lange tijd
vlak gebleven, maar in de 18de eeuw heeft
zich tenslotte toch een buitenduinregel ont
wikkeld. Tussen deze zeeduinen en de aan
stuivingen langs de Zij per Zeedijk bleven uit
gestrekte valleien bestaan; in één daarvan
ligt thans het Zwanenwater.
De duinenrij ten oosten van het Zwanen
water wordt aangeduid als de Verloren Dijk.
Dit doet vermoeden, dat de techniek van
invloed is geweest op de vorming van deze
duinen, waarvan weinig bekend is.
Tevens raadpleegde ik een uitgebreide ver
handeling over het Zwanenwater en zijn
vogels, die op een dag zomaar in de boerderij
'Tante Jaantje' lag. Hij had 127 bladzijden
geteld. De eerste 18 bladzijden ontbraken ech-
- 28.-
