k^ckMappeieKJöeeL 3
VERMAAK IN DEN HELDER (omstreeks 1865)
Vrijwel iedere Zondagavond - en ook op andere feestdagen - was er dansen in haast alle
logementen en koffiehuizen van Den Helder, tezamen meer dan tien. Vooral 'de Tuintjes' op
Huisduinen, waar nu (1954) het tehuis voor ouden van dagen staat, was zeer geliefd. Behalve
dat dit op een aantrekkelijke plaats lag, organiseerde de kastelein, E. Kindt, er altijd allerhande
Wedstrijden, zoals 'tonlopen', terwijl de tuin in de avonduren door Bengaals vuur werd verlicht.
Men kon er - al minnekozend - over de dijk en strand heenwandelen. (Het strand begon toen al
bij Kaap Hoofd). Dan daar zitten of dansen (muziek en den dans vrij) en zich tenslotte in een
met één of twee paarden bespannen rijtuig naar Den Helder laten terugrijden. Romantischer kan
het toch wel niet.
Maar er waren natuurlijk ook liefhebbers van een wat ruwer vermaak; ook voor dezen werd
gezorgd, want elke week was er wel in een of andere herberg 'katknuppelen'
Daarbij werd een kat in een ton opgesloten die tussen twee staken werd opgehangen. De kunst
was nu om van een afstand van tien of vijftien passen een knuppel zo hard tegen de ton te
werpen, dat de ton kapot ging en de kat - uiteraard woedend en draaierig geworden van het
ronddraaien in de ton - blazend een goed heenkomen zocht.
Om de dierenliefhebbers niet al te zeer te prikkelen werd er bij vermeld: "Er is gezorgd, dat de
kat geen leed kan geschieden."
Degeen die de ton kapot wist te gooien, kreeg de hoofdprijs en die was niet zo gering,
bijvoorbeeld 'een zilveren horologie'.
KATKNUPPELEN (samenvatting)
De bedoeling van het katknuppelen was dat mannen* om de beurt vanaf een bepaalde afstand
met een knuppel naar een ton gooiden.
Die ton was opgehangen aan een touw dat tussen twee palen was gespannen. Men moest
proberen de ton zo hard te raken, dat de hoepels eraf vlogen.
Elke hoepel had een waarde in geld**.
Lukte het om er een hoepel af te gooien, dan werd de goede gooier daarvoor beloond. Die
beloning hing af van de inleggelden en het aantal deelnemers.
De kat was een houtje dat in de ton zat vastgebonden. Viel de kat op de grond dan leverde dat
de hoofdprijs op. Daarna begon het spel met een nieuw tonnetje nog eens. Eerst legde men een
bedrag in, daarna nam men weer de met ijzer beslagen knuppels ter hand.
Het is niet bekend of er ooit vrouwen aan het katknuppelen hebben meegedaan.
Tegenwoordig (1991) ook in consumptiegoederen.
Katknuppelen deel 1 en 2 staan respectievelijk in
'de Clock' no.4, 1990 en in die van no.1, 1991.
16
Guus van Heusden schrijft in zijn boek Van Nieuwediep tot Groot Den Helder' ook iets over
katknuppelen.
Met toestemming van de schrijver ontlenen we eraan het volgende
'KATKNUPPELEN' OP DE RADIO
Op 11 januari 1991 spuwde een mevrouw via de K.R.O.-radio haar gal uit over die onmensen in
Callantsoog die nog aan 'katknuppelendeden.
Teun Mooij Tnz. diende haar op zijn eigen bij velen welbekende manier van repliek.