Geheimen van de Ruïnekerk:
Sint-Elizabethsvloed
JuniorKroniek
Idzard van Manen
Waar waren we gebleven?
In de JuniorKroniek van april 2021
ontdekten Cato en Cornelis dat de
kerk van Bergen voor het grootste
deel uit stukken muur zonder dak
bestaat. Ze willen er graag alles
van weten.
Geheimen van de Ruïnekerk
Voorgangers van de Ruïnekerk
Hoe zat die middeleeuwse kerk
in elkaar?
Sint Elizabeth en Bergen?
30
Vreemd gezicht die Ruïnekerk, vind je niet? Een
gedeelte is af, met gave muren, mooie spitse
ramen en een ingang met deuren die dicht
kunnen. Maar de rest... Brokstukken muur,
vensters zonder ramen, poortjes zonder deur
tje, geen kerktoren... Echt een ruïne. Lieten de
bouwers het er bij zitten: 'Verder lukt het niet.
Dit moet het maar zijn'? Of hebben anderen
later hun bouwwerk kapot gemaakt? Zo ja,
wie in godsnaam? Hoe zag de kerk er dan
uit voor dat gebeurde? Hoe heette de kerk
voor zij 'Ruïnekerk' werd? Dat zijn zo de eerste
geheimen.
Dan is er op 31 mei 1422 een vreemd wonder
gebeurd, iets wat je niet zomaar kunt verkla
ren. Had dat, zoals men zegt, echt te maken
met de grootste watersnood uit de Middel
eeuwen, de Sint-Elizabethsvloed? En met die
geheimzinnige kerkkoekjes, hosties? Kwamen
dankzij dat wonder inderdaad jarenlang be
devaartgangers naar Bergen om te bidden?
In deze en de volgende JuniorKroniek onder
zoeken we geheimen van de Ruïnekerk.
Waarschijnlijk stond hier voor het jaar 1000
een houten kerkje. Het is verdwenen en nie
mand heeft er ooit iets van teruggevonden.
In de 12de eeuw stond er een kerkje, gebouwd
van tufsteen uit Duitsland. Toen archeologen
in 1870 de vloer van de Ruïnekerk openbraken,
vonden ze resten van het fundament van dit
kerkje. In de loop van de 14de eeuw verrees
op dezelfde plek een nieuwe kerk. Die werd
gemetseld van bakstenen met hier en daar
witte natuursteen voor het mooie.
Dat werd een voor zo'n klein dorpje als Ber
gen toen was bijzonder grote kerk. Het is de
Ruïnekerk van nu.
Het ronde gedeelte met die hoge spitse ramen
is 'het koor'. Dat was in alle kerken het heiligste
deel waar alleen geestelijken, zoals priesters,
pastoors of monniken, kwamen. Zij zongen als
koor liederen voor God, zijn zoon Jezus en diens
moeder Maria. Vandaar de benaming 'het
koor'. Op de grens van het koor en de rest van
de kerk, 'het schip', stond het altaar, de grote
priestertafel. Op dat altaar lagen de spulletjes
die de pastoor bij de dienst nodig had, zoals
een wierookvat en een hostiekastje waarin die
geheimzinnige hosties zaten. Tijdens de heilige
mis legde de priester een hostie op de tong
van de gelovigen. Slikten ze dat door, dan
voelden ze zich verbonden met Jezus en God.
Die gelovigen zelf stonden en zaten in het
schip. Raar idee: je kunt er nu van alle kanten
binnenlopen... Rond de kerk was het kerk-hof
met daaromheen een muur. Wie gestorven
Sint Elizabeth verzorgt armen en zieken.
Naar haar is de Sint-Elizabethsvloed genoemd.
Schildering op een altaar uit 1510.
Bron: www.heiligen.net.
was, werd daar begraven. Maar dat gebeurde
ook in de kerk zelf. Langzamerhand bestond
de hele vloer uit grafstenen.
Waarom had een boerendorp als Bergen
zo'n grote dorpskerk? Er zijn geen bronnen -
geschriften, afbeeldingen of archeologische
vondsten - die dat kunnen bewijzen. Sommi
gen zeggen dat de rijke familie Persijn, die Ber
gen bestuurde, zo'n grote kerk wilde. Anderen
denken dat de Sint-Elizabethsvloed er iets mee
te maken heeft. Dat is een enorme waters
nood door een stormvloed, genoemd naar de
heilige Elizabeth. Deze heilige Elizabeth was
ooit prinses van Hongarije (1207-1231). Zij gaf
tegen de zin van haar familie alles wat ze be
zat aan haar arme medemens. Daarom werd
ze verstoten. Voortaan wijdde ze haar leven
