Men kan Bergenaar zijn en toch
óók Amsterdammer,
Wij nu'Fiidr ii liefden en haar prachtvolle omge
ving U kennen? Het moclit wal Wij hebben
Berden opnieuw ontdekt V\ ij hebben dit heer
lijke uord, n'xV *«c1zi|diij in wat hel, lonwc!
tien Tar.intLedaii.fr ,ilv den meei vasten bewoner
biedt, o [i nieuw lev ren waar de eren. in wip hebben
Herden hel jje kregen
16
BERGENSE KRONIEK, MEI 2021
Bijzonder is de aantekening op de leerlingenkaart van deze
school dat hij op 15 juli 1941 naar Bergen zou vertrekken.
Had de familie het plan uit Amsterdam weg te gaan, per
manent in Bergen te gaan wonen en Eddy Martin bij het
Murmellius gymnasium in Alkmaar in te schrijven? In augus
tus 1941 maakte de bezetter bekend dat Joodse leerlingen
van het reguliere onderwijs werden uitgesloten. Hoe het
ook zij, Eddy Martin startte op 1 oktober 1941 in klas 3G -
een klas lager dus - aan het juist opgerichte Joods Lyceum
in Amsterdam. Naast zijn schoolwerk kluste hij in die tijd
bij met koerierswerk voor de A.B. Davidschool voor Nijver
heidsonderwijs.
Het gezin Santcroos in Bergen
Isaac Santcroos woonde met zijn gezin op Olympiaplein
50a, driehoog, maar kocht in 1932 van de rijke eigenaar
van de Zandhoeve aan de Duinweg (nu hotel Blooming)
John Willekes MacDonald voor 1200,- een stuk grond
van ongeveer 6 are (600 m2) aan de Lindenlaan in Bergen.
In datzelfde jaar liet hij er voor 3800,- een 'zomerhuis' op
bouwen. Met 'zomerhuis' werd destijds een volwaardige
stenen woning bedoeld, waar de welgestelde stedeling
zomervakanties, weekenden en feestdagen doorbracht.
Aannemer Arie C. Klomp bouwde het huis - ontworpen
door zijn 20-jarige zoon Jan Gerrit Klomp - in een tijds
bestek van drie maanden.
Ze noemden het huis De Wijde Bliek, omdat het uitkeek op
zowel de Schoorlse Nok als over de polders richting Koe
dijk. De familie Santcroos verbleef graag in Bergen, van
wege de rust, de rijke cultuur en de overweldigende natuur.
Voor de oorlog beleefden ze er gelukkige jaren. Ze voelden
zich echt thuis in Bergen. Ook kenden ze Bergenaren: met
Jacob Hemelrijk, de rector van het Murmellius gymnasium
in Alkmaar waren ze bijvoorbeeld goed bevriend. Met de
bekende collega-journalist en redacteur van de Bergensche
Badbode Dirk Klomp (broer van de bouwer van hun huis
Arie C. Klomp) had Isaac een goede omgang. Op 3 juni
1933 verscheen op pagina 2 van de Badbode een artikel
van de hand van Isaac met als titel: Men kan Bergenaar zijn
en toch óók Amsterdammer. Hierin bewierookt hij het ver
blijf in Bergen en de weldadige invloed ervan op hem, zijn
vrouw en zijn twee zonen.
De Tweede Wereldoorlog breekt uit
Toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak, kon de familie
Santcroos steeds minder tijd in hun huis in Bergen door
brengen. De woning werd al helemaal onbereikbaar toen
op 5 juni 1942 een reis- en verhuisverbod voor Joden werd
uitgevaardigd. Daarom liet Isaac Santcroos Jacob Hemei-
rijks zoon Jan met zijn vrouw Aleid Brandes in de zomer van
1942 als 'huisbewaarders' in het volledig gemeubileerde
huis wonen. Jan zat volop in het Amsterdamse verzet en
hield zich verder bezig met het laten onderduiken van en
kele uit Amsterdam vertrokken Joodse families en vrienden
in Bergense zomerhuizen. Die waren na de de grote razzia
Denk nul. liA'i, il.il till mi [Hinlr i*
ihf ik l lt*f oplutHfiji bied Maai. iiH dl* Inch
ri'i'ilt muchl uicciicti de bclwkcuis wm dnr uii-
tpr.uik |f hebben lu-jjtcjtcn, dixtr l> ottder»lell«n:
bedoeld wurtll de Birdcnaar die iii Amslcdarn *iin
werkkring heeft *11 icdcrsn dajl al* foren*, heen en
i"r i i* Idart hcbl (je hel t n c h wiarIijk firn tl*'
rad i'ii.
Hel it andere, uattl ik ui! I hier dan cèh* ver
tellen, hoe een geboren en jjeltiilen AitnlrrdiiB'
truer dit voor rijn ilail, wniirim de vlellc harliMvjj
van hel tnrtvl wtrkiacnt lcvciv imvladit; khipl, een
hiwijj*- mule Vflii waardccrifig en (je ru* Eenheid
heelt, toch nok in korlen lijd een rnlhauililt 1
Hei penaal jjevrnrdett i*.
\mvti rJ.ini, mei haar nilijee* etiaiirde (jrachlcn-
C«irdeh, huur friische breed en ruim de bouwde
Hieuw* stadswijken van moderne architectuur,
mode eel moois en ami
Irt' kkv 1 iikt hebben en haar
oude karjikleri.ilicke buurten een (janich apart*
brktirinji iwlencn. wij mijden toch in en nabij Je
droote vlad de natuur in huur vollen rijkdom, wij
milten er nok de ivcldadijjc rosl na de vermoeien
de du(3.vak De weldoende rost van de waarlijk
r111 nutuur, echt busten v er we(j van de roéïijle
en riiiiioeriiie stad,
!;tt roti rijpie op een dexcgentteii dad. het sie-
bikki denkbeeld, oin atv Aoiilerdammcr Hei de-
naar te worden.
Wjj kenden llersjeti van jaren her en wij waren
er rekvr van, dat daar |c vinden xou rijn wnl wi|
nichten. 1 en mooi. rustlij en landelijk plekje, mei
een klem, vobcr, Hiaat rrie(elijk hu i i alv steed*
b* -chikbare v i-rblijSplaai* voor de jjruolere en
kor u vacanliev voor feest davert en week-ends.
Dal tdeoal is er vverenlijkt en lbo rijn wij Am
sterdammer* mi al meet dan een jaar echte Her-
de naan ijiwarotn.
a i a si
Fragment van artikel van Isaac Santcroos in de Bergensche Badbode
van 3 juni 1933. Collectie Regionaal Archief Alkmaar.
van 14 juli 1942 in Amsterdam-Zuid en de Jodenhoek
(centrum) - waarbij zevenhonderd Joden werden opgepakt -
heimelijk naar het veiliger geachte Bergen vertrokken.
Op 15 november 1943 werd het gezin Santcroos op hun
Amsterdamse adres Olympiaplein 50a III opgepakt en ge
deporteerd naar het doorvoerkamp Westerbork. Vanuit
Westerbork moesten ze naar het grootste krijgsgevan
genen- en concentratiekamp op Duitse bodem: Bergen-
Belsen. Isaac kreeg daar werk in de administratie. Het gezin
leefde onder erbarmelijke omstandigheden. Deze werden
in de maanden voor de bevrijding nog aanzienlijk slechter.
Het kamp stroomde vol met zieke en verzwakte gevange
nen uit andere kampen. Aan alles was er gebrek: voedsel,
