14
BERGENSE KRONIEK, MEI 2021
r
Landbouwen aan de Natteweg
Ruzies en conflicten bleven voortduren. Het Wijnschenk
Dom-Talma-harnas was te benauwend. De beide filosofen
kwamen ten slotte geïsoleerd te staan en sloegen een
eigen weg in. Ze startten in 1917 een landbouwbedrijf als
uiting van hun breuk met de maatschappij. Talma hierover:
'Wij hebben n.l. leeren inzien dat de nieuwe kunst niet mo
gelijk zal zijn zonder het nieuwe leven. En dit nieuwe leven
moet ook het leven zijn van de nieuwe maatschappij. We
moeten teruggaan tot een volslagen primitieve toestand.'
Wim Vroom schrijft: 'Met dit experiment keerden de beide fi
losofen hun intellectuele en ook artistieke aspiraties de rug toe
om zich geheel te wijden aan de meest elementair denkbare
bezigheid: het met de handen bewerken van de grond.' Zij
kochten een weiland aan de Natteweg en het Zakedijkje.
Wijnschenk Dom ontwierp voor zichzelf en zijn vriend
Talma twee landhuizen die op het aangekochte terrein
gebouwd werden, Natteweg 86 en 88. Dit experiment,
mede gesteund door de boerderijtjes van Claes Noorduyn
en Piet Dekker, duurde echter niet lang. Volgens Vroom
bestond het uit het telen van boontjes, kool en aardap
pelen en waarschijnlijk werden er ook varkens en kippen
gehouden. Vermakelijk is wat Piet Spijk - schrijver van
het boek Piet Boendermaker, mecenas van de Bergense
School - in verband hiermee te berde bracht. Spijk had
van Dirk Klomp vernomen dat een van de jonge schrijvers
- vermoedelijk Talma of Wijnschenk Dom - Boendermaker
zo enthousiast wist te krijgen voor het houden van kippen
dat die enige tijd 'zijn tuin radicaal in een groote kippen
farm met een paar duizend kippen veranderde'.
Over en uit
Op het landbouwbedrijf aan de Natteweg waren ongeveer
vijf mensen werkzaam. De zaken gingen echter niet goed
en eind 1919 was het over en uit. In een brief van Henri
ten Holt aan Van Eyck staat hierover: 'De oogst die zij heb
ben van hun on
derneming bestaat
niet zozeer in de
goede gaven des
velds als wel in de
wrange vruchten
van hun stijfkop
pigheid.' De beide
strenge aanjagers
van De Nieuwe
Kring verlieten
Bergen. Wijn
schenk Dom ver
trok met zijn gezin
naar zijn geboor
tegrond in Neder-
lands-lndië, naar
Java, waar hij een Pieter Talma. Bron: Vroom, 2006.
succesvol onder
nemer werd. Hij
keerde na de Tweede Wereldoorlog naar Nederland terug
en overleed in 1958 te Den Haag. Talma promoveerde in
juli 1921 in Utrecht op het proefschrift Over kans en kans
berekening, beschouwingen en critiek. In 1921 verkocht hij
zijn huis, schuur, erf, tuin en weiland aan mevrouw Maaike
van Domselaer-Middelkoop en vertrok ook naar Neder-
lands-lndië, waar hij leraar wiskunde werd in Batavia en
Bandoeng. Hij bekeerde zich tot het katholicisme, keerde
in 1926 naar Nederland terug en werd benedictijner mon
nik in de Sint-Paulusabdij te Oosterhout. Jakob en Maaike
van Domselaer zijn tot hun dood in de woning Natteweg
88 blijven wonen (zie het artikel over hen in de Bergense
Kroniek van november 2020). Het huis bleef decennia lang
een centrum van en voor kunstenaars.
Bronnen
- Kees Fens. Ontroerend idealisme in De Nieuwe Kring. In: de Volks
krant, 19 juli 2006.
- Herman Gelens en Bob van de Graaf. De familie Maschmeijer en
'Zuilenhof'. Bergense Kroniek, 2008, themanummer 7.
- Rond het Oude Hof. Schilders en beeldhouwers in Bergen, 1910-
1940. Bergen, Museum Kranenburgh, 1993.
- D.A. Klomp. De Bergensche School. Heruitgave Alkmaar, Tauber
Architecten BV, 1995.
- Kees Komen. Waar de kunst kermt en bloeit; Bergen 1900- 1995.
Uitgave VHS Bergen i.s.m. Museum Kranenburgh en de gemeente
Bergen, 1995.
- A.B. Loosjes-Terpstra. Moderne Kunst in Nederland 1900-1914.
Utrecht, Uitgeverij Haentjes Dekker Gumbert, 1959.
- Piet Spijk. Piet Boendermaker, mecenas van de Bergense School.
Zwolle, Waanders, 2015.
- Wim Vroom. De Nieuwe Kring in Bergen (N.-H.). Filosofen en kun
stenaars in Bergen 1916-1919. Museum Kranenburgh, 2006.
- Frits David Zeiler. De eerste kunstenaars in Bergen (NH) rond 1900.
Bergen NH, Museum Kranenburgh, 2000.
Houtsnede van Jaap Weijand op het voorblad van het Journaal van
Den Nieuwen Kring (mei 1916). Bron: Vroom, 2006.
