Lectori Salutem - heil aan de lezer!
3
Toepasselijker dan met deze aanhef in het Latijn kan het
voorwoord niet zijn bij ons themanummer over de Ursulinen
van Bergen. Een congregatie van vrouwen die in 1535 in
Italië werd gesticht door Angela Merici en zich - in gewone
kleren - met hun daden wilden onderscheiden. Naderhand
werden zij in 1612 door de paus tot kloosterorde verheven
en gingen zij het habijt dragen.
Begin twintigste eeuw hebben de zusters Ursulinen zich in
Bergen gevestigd. Voor hen werd aan de Loudelsweg een
imposant klooster gebouwd, van waaruit de zusters hun
taken verrichtten.
Het geven van katholiek onderwijs beschouwden zij als een
middel om mensen te vormen. In Noord- en Zuid-Holland
hebben zij op dit terrein pionierswerk verricht; meisjes wa
ren hun specifieke doelgroep.
Lange tijd woonden de Bergense zusters in het souterrain
van het St. Antoniusgesticht - zoals het kloostergebouw
werd genoemd - en sliepen ze op de zolders. Op de bega
ne grond en de eerste verdieping bevonden zich de ruimten
voor de onderwijsinstellingen en het pensionaat. Ook elders
op het kloosterterrein werden tal van onderwijsinstellingen
gevestigd en er was een retraitehuis dat volop in de belang
stelling stond.
Behalve voor onderwijs hebben de zusters Ursulinen zich
ingezet voor zwakzinnigenzorg en waren zij actief in missie
werk in Kenia en Uganda.
De jaren vijftig van de vorige eeuw waren de hoogtijdagen
voor het klooster. Er waren toen meer dan 500 zusters,
die ofwel in Bergen zelf of elders hun diensten verrichtten.
Het was een woon- en werkgemeenschap die - deels met
ondersteuning van leken - geheel in haar eigen behoeften
voorzag. Als een dorp in een dorp.
Het Tweede Vaticaans Concilie zette begin jaren zestig van
de vorige eeuw een onomkeerbaar proces van ontkerke
lijking in gang. Dat liet op verschillende manieren ook zijn
sporen na bij de zusters Ursulinen. Gevoegd bij gelijktijdige
ontwikkelingen zoals emancipatie van vrouwen en schaal
vergroting in het onderwijs betekende dit een geleidelijk
afscheid van de zusters Ursulinen van het onderwijsveld. Het
versterkte ook de uittocht van zusters uit het Bergens Ursuli-
nenklooster. Baldadigheid en brandstichting in de leegstaan
de gebouwen begeleidden dit proces op macabere wijze.
Met het verstrijken der jaren zijn er steeds minder Bergena-
ren die uit eigen herinnering kunnen verhalen over dit bijzon
dere kloostercomplex. En met de voortgaande bebouwing
van het laatste stukje kloosterterrein zijn straks nagenoeg alle
zichtbare elementen verdwenen en geschiedenis geworden.
Om de herinnering aan de Ursulinen van Bergen in woord
en beeld levend te houden, heeft de redactie van de Ber
gense Kroniek dit themanummer willen uitgeven, met grote
dank aan de samenstellers.
Veel leesplezier toegewenst!
De redactie
Leerlingen van de St. Ursulaschool in 1922
