40
ALS EEN DORP IN EEN DORP
Happening op het Spui in Amsterdam bij Het Lieverdje. Fotograaf
Ruud Hoff. Historisch Archief ANP.
eigenlijk doorhad. Het sloop als het ware op kousenvoe
ten binnen. Een belangrijke factor was de opkomst van
radio en, eind jaren vijftig, de televisie. Het is immers
niet te controleren waar de mensen thuis naar luisteren
of kijken. Door de toegenomen welvaart kon men zich
meer veroorloven. In de jaren zestig werd de vrije zater
dag ingevoerd en men ging zelfs op vakantie! Op deze
manier kwam men ook in aanraking met andere opvat
tingen. Jongeren leerden langer door, gestimuleerd
door een nieuw verschijnsel als studiebeurzen. Zonder
dat er een centrale sturing of een centrale gedachte
aanwezig was, groeide er een algemeen verlangen naar
meer inspraak en invloed.
Onder jongeren, die toch altijd al de neiging hebben
zich af te zetten tegen het gezag, ontwikkelde zich een
aparte jongerencultuur, mede onder invloed van door
de radio en televisie verspreide eigen muziek, de pop
muziek.
Een goed voorbeeld daarvan is Provo, een anarchistische
ongeorganiseerde beweging die buiten de gevestigde
politieke partijen was ontstaan. Al vroeg in de jaren zestig
hield de 'antirookmagiër' Robert Jasper Grootveld 'lu
dieke' acties in Amsterdam. Deze bijeenkomsten, happe
nings genaamd, trokken veel jongeren en werden steeds
meer een harde confrontatie met het gezag.
Vervolgens ontstonden er ook protestbewegingen voor
die doelen waar de politiek niet-thuis gaf. Vredesbewe
gingen als Pax Christi en het IKV zetten zich aftegen
de zinloos geachte Vietnamoorlog. Acties tegen de
woningnood en het afbreken van oude stadswijken voor
dure en eentonige betonnen flats zijn bekend door de
leuze bij de inhuldiging van koningin Beatrix in 1980
'Geen woning, geen kroning'. Leegstaande panden
werden gekraakt. Acties voor meer inspraak werden
vaak gevoerd door kantoren van organisaties te bezet
ten (dit heette een 'sit-in'). De bezetting in 1969 van het
bestuurscentrum van de Universiteit van Amsterdam,
Bij de katholieken
Katholieken deden bij voorkeur de boodschappen bij
de katholieke kruidenier, slager, bakker, groenteman,
etc., indien mogelijk natuurlijk. Supermarkten waren
er nog niet. Hun radio - en later tv - was vanzelfspre
kend afgestemd op de KRO. In menig katholiek huis
gezin, maar ook bij protestanten, werd de radio uit
gezet als de haan van de VARA 's morgens om 7 uur
kraaide: het kwam dan voor dat de heer des huizes
"Uit die radio!" riep. Katholieken lazen uiteraard een
katholieke krant, zoals daar waren de Volkskrant, De
Tijd en De Maasbode en in Bergen het Noordhol
lands Dagblad. Als je een boek ging kopen deed je
dat bij boekhandel Thomas in de St. Antoniusstraat,
die ook een leesbibliotheek had. De niet-katholieken
lazen de Alkmaarsche Courant en kochten hun boe
ken bij boekhandel De Haan in de Stationsstraat of
bij de Eerste Bergensche Boekhandel aan de Oude
Prinsweg.
In Bergen was Berdos de voetbalvereniging voor ka
tholieken, BSV voor niet-katholieken; voor gymnastiek
waren dit respectievelijk DIO Door Inspanning Ont
spanning) en Be Quick; voor de padvinderij respec
tievelijk de St. Lambertusgroep en De Duintrappers.
In de regel had een katholieke vereniging ook een
geestelijk adviseur: een priester die in de gaten hield
of het er allemaal wel katholiek genoeg aan toe ging.
Er waren werkgevers (C&A bijvoorbeeld) die al
leen katholieke werknemers in dienst namen. En de
directeur van de katholieke coöperatieve melkfabriek
Wilhelmina werd zelfs door het bestuur ontslagen
omdat hij - bij gebrek aan 'katholieke melk' - 'niet-
katholieke' melk had ingekocht!
De leden van de rooms-katholieke zang- en toneelvereniging
St. Jan poseren in 1912 voor het patronaatsgebouw St. Jan aan
de Dorpsstraat van architect Jan Leijen.
