Het Tweede Vaticaans Concilie
en de ontzuiling
In de jaren zestig maakte de rooms-katholieke
kerk een grote verandering door. Katalysator van
dit veranderingsproces was het Tweede Vaticaans
Concilie begin jaren zestig. In de jaren zeventig
zette vervolgens een proces in van ontkerkelij
king, analoog aan een proces van ontzuiling in
de maatschappij.
38
HUUB VAN DEN BELD,THEO DE GRAAFF,
JOSVAN DE KLUNDERT
De laatste zitting van het pastoraal concilie in Noordwijkerhout op 8 januari 1969. Op de foto een vrouwelijke deelnemer aan het woord, links
van haar leden van het presidium: van links naar rechts kardinaal Alfrink (deels zichtbaar) en de bisschoppen Nierman, Bluyssen, Ernst en Beel.
Fotograaf Cor Out. Historisch Archief ANP.
1860-1960: verzuiling
In 1848 kreeg Nederland door toedoen van Thorbecke
een liberale grondwet waarbij de ministeriële verant
woordelijkheid werd ingevoerd. Daarnaast werden on
der meer zaken vastgelegd als vrijheid van onderwijs en
godsdienst en van het recht op vereniging en vergade
ring. Ook nieuwe groeperingen als socialisten kregen de
vrijheid om zich te organiseren. Dankzij de - ook in de
Grondwet vastgelegde - scheiding tussen kerk en staat
konden de katholieken in Nederland voor het eerst na
ruim 250 jaar weer kerken bouwen en kloosters stichten.
In 1853 besloot paus Pius IX om de eerdere kerkstruc
tuur in Nederland met vijf bisdommen te herstellen. De
hoofdzetel, het aartsbisdom, werd gevestigd in Utrecht,
waar ook het centrum van protestants Nederland geves
tigd was.
Tegen deze ontwikkelingen kwamen behoudende
protestanten fel in verzet, omdat zij bang waren dat
Nederland zijn calvinistische karakter zou verliezen. In
april 1853 boden zij een massaal ondertekend verzoek
schrift aan koning Willem III aan om het herstel van
de rooms-katholieke kerk in Nederland ongedaan te
maken. De koning was het eens met de protesten, maar
verklaarde er niets tegen te kunnen doen vanwege de
nieuwe Grondwet. Het doel van de protestbeweging
(nu bekend als de Aprilbeweging 1853) werd dus niet
