8
BERGENSE KRONIEK, NOVEMBER 2020
duinrand nog enkele voorbeelden over zijn. 'Keuterboerde-
rijtjes', dat is de kwalificatie die we aan de meeste huizen
op de Westdorper Geest kunnen geven.
Omweg
De grote vraag is, hoe de situatie aan de noordzijde van
Westdorp was. Ook nu nog kunnen we ons verbazen over het
feit dat de laatmiddeleeuwse Heereweg, die in vrijwel geheel
Kennemerland langs de voet van de jonge duinen loopt, juist
in Bergen zo afwijkt van zijn koers - om ineens een omweg
te maken via de ver achter de hoge duinrand gelegen kerk.
Dat kan toch niet alleen verband houden met het feit dat de
kerk van Bergen als bedevaartsplaats zo'n belangrijke rol was
gaan spelen in de devotie. De oorzaak is waarschijnlijk veel
prozaïscher. In de 16de eeuw vond de laatste grote verstui
ving plaats van de jonge duinen, en die heeft hier de oude
Heereweg ter plaatse van het latere Slangenlaantje eenvou
dig overstoven. Let maar eens op bij de volgende boswande
ling: tussen de Donkere Hoek en het einde van de Jan Wil
lemlaan ontbreekt de steile, hoge binnenduinrand. En juist
daar, in het tussengelegen deel van het Bergerbos, vinden
we tal van lage duintjes, zoals de Salomons Katteberg bij de
Guurtjeslaan en het Kijckers Duijn bij de Kerkelaan. Ook meer
naar het dorp toe hebben 'nollen' gelegen, die in de loop
van de eeuwen volledig zijn afgezand en -gevlakt. Er moest
dus een alternatieve route worden gevonden om dit stuif
zand heen, en die bestond uit de Buerweg en de Doodweg
naar de Kerkbuurt. Een doorgaande route vanaf het haventje
moet toen ook al het tracé Sluislaan-Studler van Surcklaan-
Kruisweg-Natteweg hebben gevormd. Deze zette zich aan
de andere kant voort via het landpad de Voert, waarvan uit
archeologisch onderzoek is gebleken dat die niet ouder is
dan de 16de eeuw. De Lijtweg kan worden aangewezen als
onderdeel van de route van Westdorp naar Oostdorp en als
ontsluitingsweg naar de huidige Zuidergeest.
Bebouwing
Wanneer we nu die veronderstelde wegtracés intekenen
op de minuutplan van het Kadaster van 1821, ontstaat er
ook een beeld van de bebouwing. Die concentreerde zich
in de 16de eeuw, net als in de 17de eeuw, aan weerszijden
van het veer. De Zuidergeest was schaars bewoond, een
situatie die tot in de 19de eeuw zou voortduren. We kun
nen aan de hand van de kaart van Meeuws ook de huizen
een plaats geven die bij benadering overeenkomt met de
toenmalige situatie. De Lange Veerweg geeft ons bij die
reconstructie enig houvast. En wat blijkt? Ten westen daar
van, langs de Buerweg en het begin van de Voert, lagen
tien woningen plus Huis Rampenbosch in zijn vroegste
verschijning (gebouwd in 1507). Ten oosten daarvan vin
den we acht boerderijen, waarvan twee bij de Sluis en zes
aan de rand van en in het gebied waar later het vierkant
van Het Hof zou worden uitgezet Dit zestal erven is door
de aanleg van de buitenplaats verdwenen. Wanneer we de
situatie van ruim een eeuw later bekijken, weergegeven op
de kaart van Blaeu, zien we dat er ten zuidwesten van de
Sluis, aan het eind van het verlengde Nesdijkje, naast de
al bestaande twee erven nog vier huisjes staan, die op de
kaart van Simon Meeuws ontbreken. Ook elders in West
dorp blijken omstreeks 1660 boerderijtjes te zijn bijge
bouwd of misschien wel verplaatst; hun aantal is gestegen
van achttien naar twintig. De buurt is er door de aanleg
van Het Hof dus zeker niet op achteruitgegaan.
Overigens blijkt uit het vroege kaartmateriaal nog eens
ten overvloede dat op deze plaats geen spoor is te
vinden van een voorganger van Het Hof. Ook daarvoor
geeft 'Blaeu' een aanwijzing, met de aanduiding van
een ruïne aan de huidige Jan Willemlaan met het bij
schrift, dat het hier ging om een, of liever gezegd hét
'Out Heerenhuijs'.
<*A'
[T Kcjffrritt Jog
Fragment van de 'Kaart van Blaeu',
uitgegeven 1662, met de ligging van
Westdorp. Ten zuiden van Het Hof zijn
duidelijk de vier nieuwe huizen bij de
Sluis van Westdorp te zien (omcirkeld).
1 Roosloot
2 Hoopweg
3 Galchsloot
4 Dorpsbeek
5 Salomons Katteberg
6 Kijckers Duijn
