29
DICK VAN BERGE, VAKFOTOGRAAF, DORPSFOTOGRAAF EN CINEAST
Vanuit de bovenverdieping van zijn winkel (Breelaan 13 keek
uit op het station) maakte Van Berge in de eerste jaren van
de oorlog een foto van een Duits vliegtuigwrak. De foto
zorgde voor angstige momenten, herinnert zijn dochter zich:
"Vader maakte eens een foto van een passerende auto met
een stukgeschoten Duits vliegtuig erop." (Tegenover de
fotohandel werden de vliegtuigwrakken op treinwagons ge
laden, BvdM). "Een Duitser zag dat en hij ging onmiddellijk
naar de zaak. Mijn moeder had de camera inmiddels al snel
weggemoffeld in een kast. De Duitser vond goddank niets,
maar zei dreigend dat hij terug zou komen. Vader heeft het
filmrolletje later vernietigd."
In zijn boek Fotografie in bezettingstijd merkt René Kok op
dat het niet duidelijk is hoe groot het gevaar was van het
fotograferen van dit soort ongewenste zaken. In ieder geval
waren de Duitsers erop uit angst aan te jagen.
In de eerste jaren van de oorlog kon Van Berge zijn werk
gewoon voortzetten. Vakfotografen vielen, in tegenstelling
tot persfotografen, namelijk onder het departement van
Handel en hoefden geen lid te worden van de Kultuurka
mer. Een eigen fototoestel was nog niet algemeen, men
ging dus voor trouwfoto's, pasfoto's en portretten naar de
fotograaf. Het leven ging, zo goed en zo kwaad als moge
lijk, gewoon door: veel mensen wilden 'gekiekt' worden. De
toekomst was immers onzeker en misschien moest je wel in
Duitsland werken. En uiteraard kwamen er Duitsers die zich
lieten portretteren voor hun geliefden of die hun filmrolletjes
wilden laten ontwikkelen. Eén op de tien Duitse soldaten
had een fototoestel en de Duitse legerleiding schreef soms
fotowedstrijden uit met het doel propaganda te maken voor
het thuisfront.
Evacuatie
In 1942 werd Bergen aan Zee onderdeel van de Atlantikwall
en moest het ontruimd worden. Huizen, pensions en hotels
werden gesloopt en de inwoners geëvacueerd. Ook Bergen
lag in deze verdedigingslinie en begin 1943 vond de eerste
evacuatie plaats. Alleen de inwoners die nodig waren voor
het goed functioneren van het dorp mochten blijven. De
familie Van Berge behoorde tot de bewoners die in de eer
ste maanden van 1943 opdracht kregen te vertrekken: het
huis en de winkel werden ontruimd; stoelen, tafels, fotoma
teriaal, alles ging mee. "Wij gingen naar Zaandam, naar een
origineel Zaans huisje van een tante van mijn moeder. Mijn
vader heeft daar nog foto's gemaakt, van de totale leegte
van de straten na het '8-uur-binnen'-gebod en van de fami
lie. Vader werkte in een blikfabriek, maar in de slaapkamer
had hij een schuilplaats gemaakt onder het bed, want hij
kon natuurlijk opgepakt worden. Een enkele keer gingen we
terug naar Bergen om naar ons huis te kijken. Er werd niet
streng gecontroleerd op wie het dorp in- of uitging, je kon
Bergen gemakkelijk binnenkomen. In augustus '45 keerden
wij weer terug. Ons huis was op één gebroken etalageruit
na geheel intact. Ik kan mij niet herinneren dat hij later veel
over de oorlog sprak, over de schaarste aan materiaal of hoe
het met de winkel moest. Waarschijnlijk wilde mijn vader mij
als kind beschermen."
Van Dick van Berge zijn enkele foto's van zijn verhuizing en
die van zijn buurman De Lang van hotel Spoorzicht bewaard
gebleven. Op de foto hier afgebeeld, wordt het hotel (nu
café-restaurant Wonders) ontruimd. Vanaf de overkant van
de Breelaan, schuin tegenover Spoorzicht en zijn fotowinkel,
heeft hij de foto waarschijnlijk snel uit de hand genomen.
Op het oog een vredig tafereel, deze sobere foto: een
verhuizer aan het werk, spelende kinderen en twee Duitse
soldaten op de fiets. De fietsende Duitser kijkt waarschijnlijk
naar Van Berge die met zijn camera bezig is, de achterop
zittende Duitser werpt een blik op de kasten en stoelen. Een
eenvoudig beeld van een ingrijpende gebeurtenis.
Cineast
'Kinohandel' was een term die Van Berge in zijn adverten
ties gebruikte: Foto- en Kinohandel De Jong. Hij verkocht
filmapparatuur, maakte films van trouwpartijen en feestjes,
Ook familie De Lang van hotel Spoorzicht moest verhuizen.
Etalage van de winkel omstreeks 1936.
