C: UCui< ".TCfwu.
Vincent schreef brieven vanuit Westerbork. In de archie
ven zijn bij toeval drie korte, schrijnende brieven van hem
teruggevonden, gericht aan Frau Schmitt (van De Esch). Hij
schrijft daarin over het dagelijks leven, de omstandighe
den in het kamp, ziektes, zijn ontmoeting met drie Joodse
studenten die hij van vroeger kende en de transportdatum
die telkenmale maar werd uitgesteld. Op 15 september
werd Vincent op transport gesteld naar Bergen-Belsen. De
transportlijst vermeldt: Gruppe Mischlinge, straffdhig.
Vlak voor de Duitse grens heeft Vincent nog een briefje uit
de trein weten te werpen in de hoop dat iemand het zou
vinden. Het korte briefje bevatte een citaat uit het gedicht
Sternwandel van Stefan George. Daaronder: 'Hoe anders
had ik mij mijn eerste bezoek aan Duitsland voorgesteld'.
Iemand vond het briefje tussen de rails en stuurde het in
een envelop zonder afzendersnaam naar Vincents familie.
Hoewel zijn dossier aangaf Mischling, Halbjude ersten
Grades, werd Vincent niet geplaatst in het 'kleine kamp'
gereserveerd voor Joodse gevangenen waar de omstan
digheden nog veel slechter waren. Hij werd geplaatst in
Blok 45, een van de vier barakken voor 'politieke gevange
nen'. Onder politieke gevangenen, personen die als vijand
van volk of staat werden aangemerkt, kon van alles worden
verstaan: criminelen, Jehova's Getuigen, homoseksuelen,
Joden, Sinti, asocialen...
j A VlitJ* Ld-*-.iL VUl WVLjJlib'V
UeAiu,
<1*^ jr&_m a ILU
Wl\ JLUWT V-O^Ua-^4 cCïLl-
iA fill iilAJl-C 0 mKU
(Ito "tiïA&y
lUiJTW- UvJJr*
Ua4- W-sma <iJU"
yuW- Ïn. lAj*'
\rl4A,ni>Jy
y>jyJ .a. jk
WIjlA 'UwZ,m A
V"o-Cn.
Qu.b-tr\
Ll hM. KwX v<xit j\ v Y- Lv4 7 cf
-kilvbto^ VÏMrtLC1V1 1
Xsi loitü Km y
vWüal,
20
BERGENSE KRONIEK, JUNI 2020
De Duitse kampen
Na een afmattende treinreis van enkele dagen arriveerde
Vincent in Bergen-Belsen. Hij zou daar uiteindelijk drie
maanden verblijven. De omstandigheden verslechterden
met de dag door een toevloed van gevangenen uit andere
kampen, ongeschikt om te werken, met overbevolking als
gevolg. Vlektyfus woedde onder de verzwakte gedetineer
den, de koudste winter sinds tijden kondigde zich aan.
Onverwacht kwam op 19 december 1944 de mededeling
dat hij weer op transport zou worden gesteld. De treinreis
voerde deze keer naar Buchenwald, een werkkamp in de
buurt van de stad Weimar.
Op Vincents gevangenenkaart stond geen gele Jodenster,
maar een omgekeerde driehoek met een N (Niederlander)
erin. Politieke gevangenen hadden een rode en homosek
suelen een roze driehoek. De kleur van de driehoek valt op
de microfiche van Vincents kaart niet meer te onderschei
den.
Een medegevangene en ooggetuige die Buchenwald over
leefde, de heer Elzas (later eigenaar van de toenmalige
Vet spijkerbroekenwinkel in de Langestraat in Alkmaar),
vertelde na de oorlog aan Vincents vriend Chris Dekker
dat hij hem daar vaak had gezien tezamen met een meisje,
een kind waar hij zich over had ontfermd, zo goed en zo
kwaad als dat maar ging. Misschien was zij een van de
vele Joodse kinderen zonder ouders die in januari 1945
in Buchenwald aankwamen. De heer Elzas had nog een
andere schokkende mededeling: Vincent had een grote
heupwond. Het is niet bekend hoe hij daaraan kwam.
"b&A-, ï".f;
-JLi.,
(JjUW 't I" ".,S flJUV
Dagboekfragment (16 augustus 1944) van Ad Lysen uit de Koepel
gevangenis in Arnhem. Bron: Uitgeverij Van Gruting, Utrecht.
Van januari tot maart 1945 stierven er 13.056 gevangenen
in Buchenwald aan vlektyfus. Vincent was een van hen; na
twee maanden verblijf onder mensonterende omstandig
heden stierf hij, slechts 23 jaar oud. Op zijn kaart staan
twee datumstempels: 21 februari 1945 - dag van overlij
den, en 22 februari 1945 - 'afgevoerd'. Waarschijnlijk naar
het crematorium op het terrein van kamp Buchenwald.
Het was Jacob Hemelrijk, de rector van het Murmellius
gymnasium in Alkmaar, die de naam van zijn oud-leerling
Vincent Weijand in de kaartenbakken van Buchenwald ont
dekte. Toen het kamp op 11 april 1945 werd bevrijd, werd
hem, als overlevende van Buchenwald, gevraagd te helpen
bij het uitpluizen van de kamparchieven. Het nieuws van
Vincents dood sloeg bij familie en vrienden in als een bom.
De verbittering, het verdriet en gemis was enorm. Deze
zorgzame, hartelijke zoon, broer, vriend en getalenteerde
Bergense dichter, die in de harten van zo velen woonde,
was niet meer. Na de oorlog heeft Jaap Hemelrijk tot
zijn pensionering jaarlijks Vincents naam op het Murmel
lius gymnasium herdacht. Vele jaren na de oorlog heeft
Castrum Peregrini, de kring rondom Wolfgang Frommel,