Nog veegt een laatste wolk de hemel rein. De dag staat schaduwloos en lichtgeslagen. Ver aan de einder ketent aan haar lijn De zon een lichte rij van dagen. 19 VINCENT WEIJAND, VERGETEN DICHTER, IN DE KNOP GEBROKEN Vincent Weijand getekend op 12 augustus 1944 door Ad Lysen in cel Koepelgevangenis in Arnhem. Bron: Uitgeverij Van Gruting, Utrecht. en ongewone kleding zag lopen? Of misschien door Frau Schmitt? De mannen in zwarte uniformen waren goed geïn formeerd, ze wisten waar ze moesten zoeken. Midden in de nacht werden Percy Gothein en Simon van Keulen, samen in bed, op heterdaad betrapt op 'onzedelijk gedrag'. Ze werden afgevoerd naar kamp Erika in Ommen en daar hevig gemarteld. Hebben ze gepraat? De volgende middag kwam de beruchte en sadistische Karel Diepgrond, die de dage lijkse leiding had van kamp Erika, terug op De Esch om ook Vincent te arresteren. Een bron meldt dat Percy, Vincent en Simon door de bewakers van Erika beschuldigd werden van homoseksualiteit. Ze werden tegen de muur gezet met de handen in de lucht en ongenadig afgeranseld. In Vincents Schutzhafte-Karte staat als reden voor zijn arrestatie 'AV' Arbeitsverweigerungiets wat in kamp Erika bij bijna alle gevangenen op hun kaart stond. Na twee zware weken - op 8 augustus 1944 - gaat Vincent op transport naar de koepelgevangenis van Arnhem. Hier verblijft hij tien dagen, waarvan hij een week de cel deelt met Ad Lysen. Ad Lysen was op het station van Breda gear resteerd omdat zijn persoonsbewijs een foto zonder snor toonde, terwijl hij nu wel een snorretje had. Daarnaast werd hij verdacht van de moord op een SD Sicherheitsdienst)-man Om de verveling in de cel te verdrijven en de honger en ellende te vergeten, tekent hij. Zo tekent hij de slapende Vincent op 12 augustus. Van 14 tot en met 17 augustus houdt hij een dagboek bij, waarin Vincent welhaast als een schaduw op de achtergrond figureert. Vincent verzweeg voor Ad zijn privéleven, en ook dat hij gedichten schreef. Hij citeerde wel een keer een eigen gedicht, maar zei tegen Ad dat het een gedicht van PC. Boutens was. Hun gesprekken en belevenissen heeft Ad genoteerd op 23 velletjes wc-papier. Dit dagboek is bij toeval bewaard gebleven. Ad had ze aan een cipier gegeven, die ze naar zijn ouders stuurde. In 1948 fietste Ad, intussen student psychologie in Utrecht, naar Bergen en overhandigde aan Vincents vader een kopie van het dagboek en de tekening. Jaap Weijand, diep geraakt, beschreef het bezoek van Ad Lysen in een brief aan Olaf. Deze brief lag bijna zestig jaar vergeten tussen andere familiepapieren in een kast en rond 2005 vond Olaf, die in 1951 naar Australië was geëmigreerd, hem terug. Hij spoorde de inmiddels 86-jarige Ad Lysen op die in goede gezondheid in Santpoort bleek te wonen. Hij reisde uit Australië naar Nederland en in 2006 vond een voor beide mannen aangrijpende ontmoeting plaats. Olaf zag toen voor het eerst de tekening en het dagboek. Olaf is in 2018 overleden. Kamp Amersfoort Op 18 augustus 1944 kwam Vincent in het Durchgangslager te Amersfoort terecht. Kort daarna werd ook Ad Lysen daar heen gestuurd. Zij kwamen elkaar in kamp Amersfoort nog eenmaal tegen en spraken elkaar vluchtig. Vincent jubelde toen ontspannen en blij: 'Ad, ik mag eruit!' Maar inmiddels was ontdekt dat Vincent 'ein Mischling, Halbjude ersten Gra des' was. In een teruggevonden document van de gemeen tepolitie Amersfoort wordt Vincent aangeduid als 'Jood'. Mogelijk was het Werner Schwier - oprichter en kampcom mandant van kamp Erika en lid van de beruchte 'knokploeg van Erika' - die ontdekte dat Vincent Joods bloed had. Deze fanatieke, Duitse ex-paardenslager, die zich Herr Doktor liet noemen, hanteerde nog striktere definities over het Joods zijn dan de Neurenberger wetten uit 1935. Nu was Vincent niet slechts meer 'schuldig' aan het zich onttrekken aan de Arbeitseinsatz, maar aan een nog veel zwaarder misdrijf: het verbergen van zijn niet-Arische identiteit. Hierop stond de doodstraf. Op 29 augustus ging Vincent op transport naar kamp Westerbork, het doorgangskamp voor Joden. Ad Ly sen kon op 7 september als vrij man kamp Amersfoort verla ten en keerde opgelucht naar huis terug. Van het bittere lot dat Vincent wachtte, wist hij niets. Kamp Westerbork Nu Vincent was geclassificeerd als crimineel, kwam hij in kamp Westerbork in de strafbarakken 67, waar hij ook Anne Frank en haar familie zal hebben ontmoet. Deze barakken 67 waren een gevangenis in een gevangenis; gereserveerd voor opgepakte onderduikers en van verzet verdachte Jo den. Hier kregen zowel de mannen als de vrouwen een arm band met de letter S. De S van straffahig, crimineel. Vincent werd - net als de andere gevangenen in de barakken 67 - gedwongen zijn eigen kleding in te leveren en moest een blauwe overall en klompen dragen. Zijn haar werd afge schoren. Als crimineel in barakken 67 kreeg hij nog minder voedsel dan de andere gevangenen en moest zwaar werk verrichten. Zelfs zeep werd hem onthouden.

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Bergense kroniek | 2020 | | pagina 21