Vincent Weijand,
vergeten dichter,
in de knop
gebroken
Vincent Weijand (1921-1945) was een van de
Bergense slachtoffers van de Tweede Wereld
oorlog, zo vermeldt Jan van Baar in zijn artikel
Verstoven in de nacht der bezetting in het
meinummer van het jaar 2000 van de Bergen
se Kroniek. Over wanneer, waar en waarom hij
werd opgepakt, was toen nog zo goed als
niets bekend. Wel dat hij in 1945 op 23-jarige
leeftijd in Buchenwald overleed. Pas na 2005 is
veel meer bekend geworden over het bittere
lot dat deze jonge Bergense poëet trof, door
ontdekkingen van Vincents jongste broer Olaf,
mede dankzij intensief speurwerk van Fran-
cesca Rheannon, onderzoeksjournalist van
Nederlandse afkomst. Wie was deze Vincent
Weijand? In dit artikel een schokkende recon
structie van zijn veel te korte leven.
16
FRANS LEIJEN
Het gezin Weijand
Vincent werd geboren op 31 oktober 1921 als zoon van
Jacob Gerrit (Jaap) Weijand, de bekende kunstschilder,
etser, glasschilder en graficus, een alom gerespecteerd
en bewonderd vakman, die sterk beïnvloed was door het
werk van Vincent van Gogh. Naar hem heeft hij zijn derde
zoon vernoemd. Jaap Weijand was een vrijdenker. Hij
stamde af van de Hugenoten, aanhangers van het Franse
calvinisme die in het katholieke Frankrijk in de 16de en
17de eeuw bloedig werden vervolgd en daarom moesten
vluchten.
Vincents moeder was Betsy Polak, een aantrekkelijke, har
telijke, muzisch-begaafde en ontwikkelde Joodse vrouw,
die rechten had gestudeerd in Groningen. Ze had een
talenknobbel en hield enorm van muziek en poëzie. Vóór
haar samenleving met Jaap Weijand was Betsy Polak ge
trouwd geweest met de Joodse Emile Weijl. Uit dit huwe
lijk werd een dochter, Hanny (Hans) Weijl, geboren.
In 1918 verhuisde het gezin Weijand vanuit Bussum naar
Bergen. Eerst werd De Ark in het Meerwijkpark gehuurd.
Later verhuisde het gezin naar Kerkedijk 3 (nu Landweg
2). De eigenaar van dat huis, de welgestelde koopman en
wethouder van Nieuwer Amstel (nu Amstelveen) Hendrik Jan
Houtman, was een oom van Jaap Weijand. Er hoefde geen
huur te worden betaald. Wellicht ging er zo nu en dan als
tegenprestatie een schilderij naar oom Hendrik Jan. Naast
halfzus Hanny had Vincent nog twee zussen en vier broers.
De oudste was zijn zus Betsy (Bep), geboren in 1917, dan
volgden twee oudere broers: Jaap (1919) en Bavo (1920).
Na Vincent kwam een meisje, Chris (1923) en in 1925 werd
Frank geboren. De jongste van het gezin was Olaf (1929).
De kinderen Weijand groeiden op in een warm, harmonieus,
maar sober nest aan de Kerkedijk, te midden van polders,
bossen, duinen en dichtbij de zee. Er waren altijd wel geld
zorgen. Betsy Polak zorgde in die tijd voor wat extra inkom
sten met vertaalwerk. In huis was er altijd drukte, vermaak
en plezier. Artiesten, schrijvers, dichters, muzikanten en
andere speciale vrienden, waaronder Adriaan Roland Holst,
waren er kind aan huis. Bij het opgroeien in een dergelijk
'rijk' milieu waren alle voorwaarden aanwezig om de talen
ten van de kinderen optimaal tot hun recht te laten komen.
Geen van de kinderen trad evenwel in het voetspoor van
hun vader. Elk had wel zijn of haar eigen talenten meegekre
gen waarin ze uitblonken: techniek, architectuur, ontwerpen,
organiseren, muziek, taalgevoel en humor. Er was een sterke
familieband en hoe groot de onderlinge verschillen tussen
Vincent Weijand, portret geschilderd door Jaap Weijand, 1943. Bron:
Joods Monument.