14
BERGENSE KRONIEK, JUNI 2020
De sloop begint
De eerste oorlogsjaren lijken dus het toeristisch leven in
Bergen aan Zee nog toe te staan. Maar na de Duitse inval
in Rusland maken de Duitsers echt werk van de kustver
dediging. Dat gaat gepaard met het vorderen van nogal
wat villa's, hotels en pensions. Sommige daarvan worden
gebruikt om soldaten in onder te brengen, andere mogen
domweg niet meer gebruikt worden en blijven leegstaan.
Op 24 april 1942 komt het bevel dat hotel Nassau-Bergen
binnen tweemaal 24 uur moet worden ontruimd. Steeds
meer gezinnen worden geëvacueerd. Woonden er op 20
mei 1942 nog 35 gezinnen - 110 mensen - in Bergen aan
Zee, op 4 maart 1943 waren er nog maar elf gezinnen
over. In 1944 mogen alleen nog de Bergen aan Zeeërs
Schotten en Tamis (al lang geëvacueerd) aan zee komen
om aangespoelde zeemijnen af te voeren.
Met de ontruiming van het dorp en de door de Duitsers
gevoelde noodzaak tot versterking van de kustverdedi
ging wordt het dorpsbeeld steeds verder aangetast. Op
7 november 1942 vindt de eerste daadwerkelijke sloop
plaats. De theekoepel van de dames Sterken moet wijken
voor het radarapparaat Wassermann. De sloop van hotel
Nassau-Bergen en de pensions Wilhelmina en Aurora wordt
- gelijk met die van het postkantoor - voor f 62.547,- op
3 juli 1943 aanbesteed. Het werk moet eind augustus van
dat jaar gereed zijn.
Ulysses van de familie Van Reenen en Driekoningen van
de familie Six moeten er op 8 augustus 1943 aan ge
loven en op 9 oktober volgt de opdracht tot sloop van
nog veertig panden. De sloop begint snel daarna op
18 oktober; Bergen aan Zee wordt voorgoed beroofd
van zijn oude distinctie. Bijna de helft van de gebouwen
die Bergen aan Zee toen kende - 46 van de 104 - worden
gesloopt. Het Vredeskerkje mag de hele oorlog blijven
staan, maar raakt op 29 maart 1943 zijn klokje als 'kanon-
nenvoer' kwijt. Gelukkig wordt het na de oorlog onbe
schadigd teruggevonden.
i
Een van de vele bunkers waarvoor de huizen moesten wijken. Foto
collectie Leo Rotthier.
De radarmast Wassermann, vanuit zee door de Engelsen gefotogra
feerd. De palen op het strand ('Rommelasperges') moeten een lan
ding uit zee voorkomen. Foto collectie Gerard Meyer.
De Atlantikwall
Om invallen van westelijke zijde te voorkomen besluiten
de Duitsers in 1941 tot het aanleggen van een sterke
kustverdediging, de Neue Westwall. Later wordt die omge
doopt in de Atlantikwall.
In Bergen aan Zee kwamen voor de gesloopte hotels en
villa's drie bunkercomplexen terug. Het grootste lag ten
noorden van het dorp. Ter hoogte van villa Horizon aan
de Boulevard lag de tweede stelling en ten zuiden van
het dorp richting Egmond de derde. Op het duin waar nu
(nieuw) Nassau-Bergen staat, stond de radarpost Wasser
mann, een reusachtige mast met de codenaam Max. Erom
heen lagen mitrailleurnesten en gebouwen ten behoeve
van de verzorging van de manschappen.
Op de toren van Bio-Vacantieoord kwam een stoorzender
voor geallieerde vliegers. Eerst in een houten opbouw,
maar nadat die in brand was gevlogen - doordat straalka
cheltjes van de kleumende soldaten te dicht bij strobalen
stonden - kwam er een stenen kop op de toren. Deze
Klapperstorch bleef tot het eind van de oorlog in gebruik.
Bevrijding en wederopbouw
Wanneer na de bevrijding in mei 1945 de eerste bewoners
weer in Bergen aan Zee terugkomen, treffen zij een ver
nield dorp aan. Niet alleen door de sloop van talloze ge
bouwen, maar ook door de onttakeling van de resterende
bebouwing maakt de badplaats een desolate indruk. Uit
het archief van de BEM: 27 mei 1945: Haasbroek (adminis
trateur van de BEM, red.) voor 't eerst aan Zee geweest. Be
vonden dat alle overgebleven gebouwen ruïnes waren. Alleen
het Parnassiapark was intact gebleven, doch het Museum was
geheel uitgebroken, geen glas en geen beest meer te vinden.
De talloze mijnen worden door Duitse krijgsgevangenen
geruimd. Om te zien of ze dat goed gedaan hebben,
