9
EEN SARCOFAAG OP ZANEGEEST
Gedeelde grafkisten
Dat het begraven in een sarcofaag een kostbare aange
legenheid was blijkt wel uit het feit dat sarcofagen vaak
als familiegraf werden gebruikt. Het deksel, dat aan het
oppervlak ligt, werd hierbij gelicht en de beenderen
van de voorouders werden aan de kant geschoven. Ook
bij kloosters kwam het voor dat monniken of opeenvol
gende abten in dezelfde sarcofaag werden begraven.
Heiligenlevens
In de heiligenlevens van Adelbertus, Bonifatius en
Gregorius, die leefden in de achtste eeuw, wordt ook
gesproken van begrafenissen in sarcofagen. Adelbertus
werd in Egmond ter aarde besteld, terwijl Bonifatius en
Gregorius in Utrecht in een sarcofaag werden gelegd
voordat ze verder werden vervoerd naar respectievelijk
Fulda en Susteren. Deze heiligenlevens zijn echter later
opgeschreven. Daarom worden ze niet als waterdicht
historisch bewijs beschouwd voor de stelling dat er in
de achtste eeuw al sarcofagen werden gebruikt.
Decoraties
De vroegste sarcofagen werden niet versierd; later wer
den deksel, binnen- en buitenkant gedecoreerd met geo
metrische patronen en nog later met christelijke symbo
len, zoals een kruis of een bisschoppelijke kromstaf. Op
'onze' sarcofaag zijn geen decoraties (meer) zichtbaar.
Een sarcofaag die in brokstukken achter het stadhuis van Alkmaar
ligt. Foto genomen door auteur.
het Rijksmuseum. Het Huis van Hilde bezit drie sarcofagen:
twee die bij Etersheim uit het IJsselmeer zijn opgevist en de
opmerkelijke kalkstenen sarcofaag van Oosterend (Texel).
Hergebruik
Brokstukken van sarcofagen zijn aangetroffen in de funda
menten van kerken en in het opvulsel tussen kerkmuren,
bijvoorbeeld bij de Grote Kerk van Alkmaar. Misschien
moesten deze sarcofagen worden geruimd wanneer de
kerk werd vergroot. Uitbreiding ging altijd ten koste van
het kerkhof dat om de kerk heen lag. Mogelijk wilden of
konden de families van wie de sarcofaag was, niet de kos
ten van verplaatsing op zich nemen.
Het kwam ook voor dat sarcofagen werden hergebruikt
als altaar, dorpel, latei of zelfs als stukje bestrating. Ook
hiervan is een voorbeeld te zien bij de Grote Kerk van
Alkmaar. Het beroemde timpaan uit 1130 van de abdij van
Egmond dat zich nu in het Rijksmuseum bevindt, wordt
door sommigen gezien als hergebruik van een sarcofaag.
Herkomst van de sarcofaag
Volgens Gré Schouten, laatste eigenares van de boerderij,
heeft de sarcofaag tot de overdracht aan Het Sterkenhuis
Het timpaan van de abdij van Egmond is misschien een hergebruikte
sarcofaag. Foto collectie Rijksmuseum Amsterdam.
in 1915 altijd bij de boerderij aan de Baakmeerdijk be
hoord. In 1866 is de boerderij op hetzelfde erf verplaatst.
Mogelijk is hij bij het graven van de fundering van de
nieuwe boerderij onder het zand tevoorschijn gekomen,
maar aannemelijker is dat hij ook al op de oude boerderij
dienstdeed als drinkbak.
Over de ouderdom van de bontzandstenen sarcofaag van
Het Sterkenhuis kan niets met enige zekerheid worden
vastgesteld. Er is ook geen enkel bewijs dat er ooit een
Vikinghoofdman in is begraven, zoals Marie van Reenen in
