Frits David Zeiler:
hart voor historie
De historicus Frits David Zeiler is voor onze
Historische Vereniging Bergen NH van grote
waarde. Zo heeft hij meegewerkt aan diverse
artikelen in de Bergense Kroniek en schreef hij
ter gelegenheid van het twintigjarig bestaan
van de vereniging in 2013 de Canon van Ber
gen. Bij de voorjaarsvergadering van dit jaar
(2019) werd hij benoemd tot lid van verdienste.
Reden om Frits David aan het woord te laten
over zijn hart voor de Bergense historie.
Publicaties van Frits David Zeiler
over de historie van Bergen
18
YVON BOS EYSSEN
Hoe kom je aan al je kennis over Bergen?
"Dan kijk ik terug naar mijn jeugd en naar mijn ouders - Frits
Zeiler en Jeltje Zeiler-Kouwenaar. Zij vertelden altijd van alles
over wat zij meemaakten. Mijn grootvader Zeiler, hotelier,
was op verzoek van Jacob van Reenen naar het pas gestichte
Bergen aan Zee gekomen. Daar bouwde hij hotel Nassau-
Bergen. Mijn vader, die 'aan Zee' is geboren, raakte verknocht
aan deze omgeving en al zijn verhalen. In mijn geboortejaar
1949 had mijn grootvader van moeders kant, David Kouwen-
aar sr., een boek geschreven over de historie van zijn geboor
testraat, de Kalverstraat in Amsterdam. Mijn moeders familie
kende het vooroorlogse Amsterdam op z'n duimpje.
Als mijn vader verhalen uit de Griekse mythologie vertelde,
fantaseerde ik daar als kind graag tekeningen bij. Op de Van
Reenenschool inspireerde meester Pascha mij met zijn be
langstelling voor de geschiedenis. Ook onze docent De Geus
in de vijfde klas was een meester in het vertellen over de
geschiedenis en de natuur. Mijn beide ouders waren maat
schappelijk actief, waardoor er genoeg over het Bergense
wel en wee werd gesproken.
Toen ik in de zesde klas van de lagere school zat, vertelde
boswachter Klaas Min over een kasteel; dat prikkelde mijn
fantasie en ik wilde er alles van weten! Het ging over het
'Out Heerenhuys' aan de Jan Willemlaan bij de Bosbeek dat
in de 16de eeuw een verblijfplaats moest zijn geweest van de
Brederodes. In de zandbak maakte ik een maquette van het
Bergerbos met de Bosbeek en het herenhuis, op basis van
de kaart van Blaeu die ik bekeken had. Zo heb ik als elfjarige
voor het eerst 'vorm' gegeven aan de geschiedenis.
Na het gymnasium ging ik politicologie studeren, maar ik
stapte over naar geschiedenis omdat ik dat het leukste bijvak
vond.
Kortom, mijn kennis komt voort uit de verhalen van vroeger
en de interesse en passie om ze te onthouden en door te
geven."
Frits David Zeiler is auteur van diverse boeken over de
geschiedenis van Bergen. Grote kans dat u thuis ook
een van zijn boeken of een publicatie naar aanleiding
van een tentoonstelling in museum Het Sterkenhuis op
de plank heeft staan.
Zijn belangrijkste werken zijn:
- Bergen, dorp vol monumenten (1975)
- De Viaan, 'een Sijpschen molen anno 1579 op den
Bergermeer opgericht' (1976)
- Hoog en Vrij (1986)
- Kerken in de Heerlijkheid (1999)
- Verscholen in het groen - Bergen in de 19de eeuw
(2002)
- Een verjaardag aan zee (2006, samen met Bert Buizer
geschreven)
- Bergen door de ogen van Bonda (2010)
- Canon van Bergen (2013)
Verder schreef hij diverse brochures voor tentoonstel
lingen in museum Het Sterkenhuis en Kranenburgh
en werkte hij mee aan de Atlas van het Oer-IJ-gebied
(2018).
Wat maakt de historie van Bergen interessant?
"De plek waar Bergen ligt, heeft alle elementen van his
torie in zich. Er zijn verschillende landschapstypes: water,
duin, zee, bos en polder. Een plek voor jagers, vissers, ak
kerbouwers en boeren. Het landschap veranderde door de
zandverstuivingen en door de inpoldering van het Berger-
meer. Dat gaf de mensen nieuwe mogelijkheden. Op de
drooggemalen grond bouwde men stolpen. De boerderijen
ontwikkelden zich tot veehouderij en kaasmakerij. Goe
deren als kazen en schelpen werden over de Ringvaart en
de Houtvaart naar Alkmaar vervoerd om daar te worden
verhandeld. De Bergerweg werd de eerste aangelegde
weg naar Alkmaar. De reeds bestaande waterverbindin
gen bleven uiteraard bestaan; ze boden een efficiënte en
goedkope manier van vervoer. Wanneer je in 1840 voor
middernacht in Amsterdam iets postte lag het, door de
bootverbinding, binnen een dag overal in Friesland. Wist je
dat Engeland in die tijd het kanalensysteem van ons heeft
overgenomen?"
"Er zijn ook interessante mensen verbonden aan ons dorp.
Om er een paar te noemen:
- Jutte Persijn, de weduwe van Jan van Bergen,
financierde een deel van de bouw van de nieuwe kerk, de
huidige Ruïnekerk;