per fiets, vijftig kilometer heen en vijftig terug. Dat kostte
een hele dag en soms zelfs een halve nacht; er was in die
eerste oorlogsjaren nog geen Sperrzeit. Of het regende of
vroor dat het kraakte maakte voor een afspraak niet uit. Zo
maakte hij de tocht vanuit Bergen naar Nieuwkoop eens
hartje winter. De Nieuwkoopse Plassen lagen er stijfbe-
vroren bij en mr. Frits besloot de weg af te snijden door
dwars over het ijs terug te fietsen, verlicht door een hel
dere maneschijn. Toen Judell dat hoorde, schreef hij hem
aan de vooravond van het volgende bezoek wat vaderlijk-
bezorgd: 'Kom maar niet meer over het ijs...'
Onder zijn lotgenoten waren burgemeesters, notaris
sen, artsen, industriëlen, hoogleraren, kunstenaars en
voormannen van organisaties die vóór de oorlog al een
belangrijke rol in de samenleving hadden gespeeld. Ook
Zeiler behoorde als jurist en zoon van een gerespecteerd
ondernemer tot de maatschappelijke bovenlaag van
Nederland. Zelf zei hij later wel eens niet precies te weten
waarom hij was opgepakt, maar het ligt voor de hand dat
dit te maken had met zijn prominente rol in de Bergense
afdeling van de Nederlandsche Unie. Bovendien had hij als
jurist zijn rug recht gehouden en konden zaken die hij had
verdedigd als weinig deutschfreundlich worden opgevat. Zo
had hij een jongen die de NSB zou hebben beledigd vrij
gekregen met het argument dat deze alleen de uitspraken
van een ander had geciteerd.
VV
Gijzeling van gewone burgers werd door een deel van de
Duitse autoriteiten - en vooral door de militaire tak - als
middel gezien tegen verzetsdaden. Men had het idee
dat het Verzet zou inbinden als er Zivilinternierten zou
den worden geëxecuteerd. Tweemaal, op 15 augustus en
16 oktober 1942, is het middel daadwerkelijk ingezet en
vonden bij Goirle en Woudenberg fusillades van Gestelse
gijzelaars plaats. De achterblijvers leefden in een perma
nente angst dat zij de volgende keer van hun bed zouden
14
BERGENSE KRONIEK, NOVEMBER 2019
Gijzelaar
Op de ochtend van 4 mei 1942 vervoegde zich een politie
man aan de voordeur van De Stulp met het bericht dat de
jonge Zeiler opgeroepen was om zich 'te melden'. Mr. Frits
was thuis en zag aan de houding van de agent dat deze
hem alle gelegenheid gaf om wat spullen bijeen te zoeken
- en misschien wel voor nog iets anders. De oproep kwam
niet helemaal onverwachts en hij had in de afgelopen tijd
al vertrouwelijk gesproken over een mogelijkheid tot on
derduik in het huis van Gisèle Waterschoot van der Gracht
aan de Eeuwigelaan. Als hij nu de fiets pakte en dan
achterom... maar toen bedacht hij dat hij een lekke band
had, pakte een rugzak met de eerste benodigdheden in
en volgde de agent. Samen met enkele anderen werd hij
weggebracht, eerst naar Alkmaar, en toen in een lange rit
naar Sint-Michielsgestel in Noord-Brabant. Dat was het
begin van bijna twee jaar gevangenschap in het seminarie
Beekvliet.
Wij wtnschen U van fiartc geluk
met Uw gcLoortedag, die, In goede
of slechte lijden, In voorspoed of
tegenslag, voor U een gedenkwaardige
mijlpaal moge zijn op den weg naar
een Letere toekomst.
lol ia ii van der Wonde
A. C. de liegt
F. Zeiler
G, M. van Regierol) Ate na
N. M, M. SW«
A. S. van Stam
N, He lineman
Verjaarswens van het Uniebestuur aan Jeltje Kouwenaar ter gelegen
heid van haar 24 ste verjaardag op 4 mei 1942 - de dag waarop haar
a.s. verloofde Frits Zeiler als gijzelaar werd weggevoerd.
Portret van gijzelaar Wieger Bruin, getekend door zijn medegevan
gene Frits Zeiler, 1944. Collectie Verzetsmuseum.