10
BERGENSE KRONIEK, NOVEMBER 2019
is dat de zon in de nissen 'vastloopt'. Zo ontstaat daar
een warm microklimaat waarin zuidelijke fruitsoorten als
perziken en vijgen ook in een relatief koud land kunnen
groeien. Ik heb hem in de loop van de jaren gerestau
reerd, en de bovenkant voorzien van dakpannen. De
slangenmuur loopt in noord-zuid richting. Oorspronkelijk
kon er aan beide zijden geteeld worden; nu nemen de
bomen aan de westkant de zon weg en kan er - ook door
de boomwortels - nauwelijks nog leifruit gekweekt
worden."
Historische bomen
Natuurlijk was Kees ook betrokken bij het onderhoud
van de oude lindebomen, die door Studler van Surck
bij de aanleg in 1643 zijn geplant. Hij knotte ze elke vijf
jaar. "Dat is nodig omdat grote vertakte lindenbomen uit
elkaar kunnen waaien." In 1974 werden ze onder leiding
van Han Burgers, de boomdeskundige van de gemeente
Bergen, chirurgisch behandeld. "Er zat honingzwam in en
hij gaf ze geen tien jaar meer. Maar hoewel de zieke stuk
ken eraf vielen, hebben de takken van bovenaf nieuwe
wortels gevormd door de stam heen, waardoor ze het
overleefd hebben. Dankzij deze zorg staan deze histori
sche bomen van ruim 375 jaar oud er nog steeds."
Historische vondsten
In de tijd dat Kees er werkte, werd Het Hof deels gemo
derniseerd. Er kwam centrale verwarming en riolering en
de waterleiding werd vernieuwd. Vooral bij graafwerk
zaamheden kwam er van alles aan het licht. Bij de aanleg
van de riolering in 1976 werden bijvoorbeeld oude delen
van bruggen en grachten gevonden. "Van oude kaarten
en tekeningen weten we dat de grachten naast het mid
deneiland ooit doorliepen: er waren dus drie eilanden die
los van elkaar lagen en door bruggen met elkaar waren
verbonden (zie de afbeelding op pag. 5 in het artikel van
Jan Holwerda). Ook waren de grachten breder en dieper.
Bij de graafwerkzaamheden voor de aanleg van de riole-
Het tuinhuisje in de Hoftuin. Foto: Kees Box.
Kees Bos in de kas. Foto: Kees Box.
ring werden de landhoofden van beide bruggen gevon
den." Onder de bodem van de huidige gracht werden
twee sliblagen ontdekt, vertelt Kees verder: één boven
een halve meter dikke schone zandlaag en één eronder.
Dat bevestigt dus dat de grachten dieper waren.
Bij het doorgraven voor de riolering voor het westelijk
eiland werd er in de houtwal aan de noordzijde een muur
met bruin geglazuurde tegeltjes ontdekt.
Er zitten ook oude funderingen in de grond, vertelt Kees.
Onder andere aan de noord- en zuidzijde van het hoofdge
bouw, sommige met oude tegeltjes. "Men beweerde dat
aan de achterzijde nog oude bakovens in de grond zitten,
maar ik heb alleen de bovenkanten van de funderingen ge
zien. Ook heb ik nog een gemetselde riolering gevonden."
Aan de oostzijde van het middeneiland (bij de keuken) was
een stoepje waar boten konden aanleggen. Dit was voor
de levering van turf voor de kachels, dat over water vanaf
de Berger ringvaart via de Westdorper veersloot naar Het
Hof werd vervoerd.
In het artikel van Jan Holwerda elders in dit nummer is te
lezen hoe het gebouw geleidelijk werd vergroot. In het
gebouw zijn oude elementen nog te zien, vertelt Kees.
De keldergewelven met de blauwe tegels uit de 17de eeuw
bijvoorbeeld. Het metselwerk van het nieuwere aan het
oude gebouw is goed te onderscheiden.
Toen rond 1980 een verroeste waterleiding moest worden
vervangen, was er in de gracht aan de westkant van de
poort een grote hardstenen poer (ondersteuning, fun
dering) te zien. "Dat moet een rest zijn van een grotere
brug, die er eerder heeft gelegen, zoals ook op tekenin
gen te zien is. Mogelijk heeft er op die poer een poort-
paal gestaan, die tevens dienst deed als eindpaal van
de ringmuur", veronderstelt Kees. Die poer bemoeilijkte
trouwens de aanleg van de waterleiding: "Door de aanwe
zigheid van die poer kon de waterleiding niet rechtdoor en
daarom werd hij met een boog eromheen gelegd. Bij de
werkzaamheden bleek ook dat er naar de brug een tunnel
loopt, even breed als de brug. "Voor de brug is hij dicht
gemetseld en naar het zuiden toe zit hij vol met zand. Hij