Ürroaiat mar brrataft gitrmanht/
W
r.iac op fcrtflurrfturrm piatr
iiffcijm oei 10 j tirc aan lótaur tun tot
lou/ic. mftürriratrnuanïlilUiftrtnrirt.^nat
Orri'Errfjmf ^wfïhtoiB uan FHtrlt
UIjiïi
ïfTbfrMÓdLöfsöe
icï Jitófrr :pw, ■ij&tö.tra ptn
Jttwan). *mio. fw,
frteK Prtft,
U
10
BERGENSE KRONIEK, APRIL 2019
le Unie. Aanleiding is de Spaanse furie: het plunderen van
Antwerpen door de Spaanse troepen die al geen twee
jaar soldij hebben ontvangen. Onder alle gezindten in
de lage landen heerst een anti-Spaanse stemming. Sinds
lange tijd komt de Staten Generaal weer bijeen en Willem
van Oranje wordt stadhouder van zowel de noordelijke als
de zuidelijke gewesten. Het doel is een einde te maken
aan de oorlogen, al wordt de godsdienstkwestie niet op
gelost. Voor Holland en Zeeland wordt bepaald dat alleen
het calvinisme wordt toegestaan, maar dat de zittende
besturen niet vervolgd mogen worden. Bij de overdracht
van de stad Haarlem wordt Sebastiaen Craenhals samen
met de burgemeester Gijsbrecht van Nes en de bisschop
Godfridus van Mierlo op 16 januari 1577 gemachtigd om
Satisfactie van Veere 1577: Accoordt ende verdrach ghemaeckt
ende besloten op het overleveren vander stadt Haerlem tusschen
de Prince van Oraingien, Grave van Nassou etc, met de Staten
van Hollant ter eenre, ende den eersame Godefridus van Mirle,
bisschop van Haerlem mitsgaders joncheer Sebastiaen Craenhals
Schoudt, en M. Gijsbrecht van Nesse burgemeester der voors.
stede ter andere zyde, ghedaen den XXII Januarij anno MDLXXVII.
Met het wapen van koning Filips II. Noord-Hollands Archief,
inventarisnummer 15470.
namens het Spaanse kamp te onderhandelen met Willem
van Oranje en de Staten van Holland. Vijf dagen later
wordt het verdrag, de Satisfactie van Veere, onderte
kend. Bijzonder aan de overeenkomst is dat het openbare
rooms-katholieke geloof blijft toegestaan en dat degenen
die rooms-katholieken schade berokkenen, benadelen of
tegenwerken, streng zullen worden gestraft. In Haarlem
krijgen de gereformeerden de Onze Lieve Vrouwekapel
op Bakenesse om hun godsdienst uit te oefenen. Beide
partijen beloven elkaar met rust te laten. Met deze bepa
ling wordt de rooms-katholieke infrastructuur van gees
telijken gehandhaafd. Dit is dus een uitzondering op wat
voor de andere steden in Holland en Zeeland geldt. De
godsdienstvrede blijft in Haarlem tot 1581 gehandhaafd.
Met de Pacificatie van Gent gaat het baljuwschap van
Bergen direct over van Sebastiaen Craenhals naar Willem
Sonnenberch, die dit tot 1582 blijft uitoefenen, evenals
het baljuw- en rentmeesterschap over de goederen van
Brederode voor de erfgenamen. Na de Satisfactie van
Veere wordt Craenhals door Willem van Oranje voor vier
jaar aangesteld als baljuw en schout van Haarlem. Deze
functies zal hij bekleden tot zijn dood later dat jaar. Wil
lem van Oranje schrijft in de commissiebrief aan Sebas
tiaen Craenhals dat hij 'vollen geinformeert sijnde van de
staet qualiteyt, vromicheyt, verstandigheyt en getrouwigheyt
van den bovengenoemden joncheer Sebastiaen Craenhals'
Met de onderhandeling en de uiteindelijke overdracht van
Haarlem komt Amsterdam alleen te staan. De stad zal een
jaar later (8 februari 1578) overgaan.
Begin 1577 wordt Sebastiaen Craenhals benoemd tot
landdrost van Kennemerland en dragen de Staten van
Holland en Zeeland hem in deze functie op om het platte
land te zuiveren van deserteurs, vagebonden en anderen
die het platteland onveilig maken. Onder deze mensen
wordt hij Roode-Roede (rode roe) genoemd. Hij krijgt zes
paarden en tien schutters tot zijn beschikking.
De moord
Eind juli 1577 wordt Sebastiaen vermoord. Volgens Tryn
Jans Oly (1585-1651), die in de Levens der Maechden
onder andere de levensloop van Sebastiaens familie
beschreef, op Sint-Annadag (26 juli 1577). Zij verhaalt dat
dochter Clara over de moord een visioen heeft gehad op
het buiten in Bergen toen ze daar overnachtte, en dit met
haar vader deelde. Hij heeft daarop zijn buiten gemeden
en verbleef in Haarlem. Toch moest hij erop uit en is toen
door wel honderd man overvallen toen hij in de och
tend de boomgaard (van huize Cranenbergh) in liep. Het
personeel is direct gevlucht. De overvallers bonden hem
aan een boom en 'doorschoten' hem met vele wonden
gelijk als de Heilige Sebastiaen. Of de moord werkelijk zo
is gegaan is de vraag, aangezien dit geschreven is vanuit
het oogpunt van de onderdrukte katholieke kant, waarbij
Sebastiaen Craenhals wordt gezien als een martelaar gelij
kend op de Heilige Sebastiaan.
/J
^ffWÏIE m m UWiïtHTJf
