te Xitbt «Mtw tot zijn dood in 1577 dijkgraaf van de Hondsbossche en Duinen tot Petten. Van Jutphaes volgt ook daar Craenhals dan op. Het Beleg van Haarlem en Alkmaars Ontzet De steden in Holland willen liefst geen partij kiezen, aan gezien ze dan een bezettingsmacht te voeden krijgen en meegetrokken worden in de strijd. Toch hebben verschil lende steden in Holland - zoals Alkmaar, Gouda, Leiden, Dordrecht en Gorinchem - eind juni 1572 de kant van de Opstand gekozen. Op 4 juli 1572 sluit Haarlem een akkoord met de commis sarissen van de Prins van Oranje en op 22 augustus wordt het stadsbestuur vervangen door 'gematigd katholieken'. Begin december staat de vroedschap voor het dilemma om toe te geven aan de brieven van Bossu, de Spaanse stadhouder van Holland, Zeeland en Utrecht, en de Spaanse veldheer Don Frederik, zoon van de hertog van Alva, om de kant van de koning te kiezen. Op 4 december nemen de geuzen de macht over en 'zuiveren' de Haar lemse vroedschap. Op 11 december vangt het beleg aan. De bevolking en de troepen aan beide kanten lijden door de zeer koude winter. Het beleg duurt tot 12 juli 1573 - langer dan Don Frederik voor ogen had. De Spaanse overwinning wordt bekrachtigd met een ak koord. Plundering wordt afgekocht maar de 'gezuiverde' vroedschap wordt gedood. Het opstandige leger wordt niet gespaard, met uitzondering van de Duitse huurlingen. De Haarlemse bevolking komt er relatief goed vanaf. Na het beleg wordt Sebastiaen direct schout van Haarlem. Zijn for mele benoeming volgt later. Lancelot van Brederode - voor Craenhals een bekende van de brandschatting van Bergen in 1571 - wordt na de inname direct opgepakt en onthoofd. De Spaanse overwinning op Haarlem leidt direct tot het beleg van Alkmaar, dat duurt van 21 augustus tot 8 ok tober 1573. De geus Nicolaas Ruychaver zit dan met een vendel (compagnie) in de Abdij van Egmond en zorgt ervoor dat Jacob Cabeliau met de prinsentroepen toe gang krijgt tot de stad Alkmaar. De stad wordt door de Spanjaarden aangevallen vanuit het noorden, waar de stadsmuur nog niet verstevigd is. Kanonnen nemen de stadsmuur onder vuur en de Spanjaarden voeren verschil lende aanvallen uit op de muur bij de Friese Poort en de Rode Toren, echter zonder doorbraak. Het Spaanse leger geeft op nadat de dijken rond Alkmaar in opdracht van Willem van Oranje zijn doorgestoken. Bij de aftocht wor den Oudorp, en Huiswaard, Koedijk en Schoorl in brand gestoken. Bergen blijft gespaard. Bergen speelt in deze tijd een belangrijke rol als weg- en waterverbinding met de belangrijke noordelijke Spaanse stellingen in Oudorp. Het Spaanse leger gaat via de Ken- nemer duinrand naar Bergen en verder via de Kogendijk richting Huiswaard (en omgekeerd). Tijdens het beleg zijn in Bergen tien Waalse vendels en 400 ruiters gelegerd, zo'n 1700 man. De naam Spaansepad komt uit deze tijd: dit was de directe verbinding tussen het centrum van Bergen en het huis Cranenbergh, waar Sebas tiaen Craenhals zeker gastheer zal zijn geweest tijdens het beleg. De aarden omringende wal aan de zuidkant van het huis zou in die tijd als verschansing gediend kunnen heb ben. Dat Sebastiaen een rol heeft gespeeld bij het beleg van Alkmaar is zeker. Het baljuwschap van de Nieuwburg staat op het spel. Zijn kennis over het waterbeheer en het gebied rond Alkmaar komt de legerleiding goed van pas. Volgens Pieter Christiaensz. Bor zouden Sebastiaen Craen hals en Thomas Bartholomeusz eind september Don Frede rik raad hebben geven over het wassende water als gevolg van het doorsteken van de dijken en het openzetten van de sluizen. Zij zouden gezegd hebben 'dat het hoge water de Spanjaarden niet zou deren'. Don Frederik neemt dit advies niet ter harte. De regen - met slecht begaanbare wegen - en de naderende winter geven de doorslag. Dat de opstan delingen de draak steken met Sebastiaen Craenhals blijkt uit een geuzenlied uit 1576 met de strofe: we btgwpcii fr&engAttl&hi tttgebia jjljen/f en (toJe fctjjtjfflaciVeErtf^ïiiiunteiF j WÖitfgaberf fbpimffle frfjoone fits fwcpufii r?rt fetiifti ïdiopaofïê bfrattiij* in: m'rukcL ncnntÊL'&rrt tnbn ggemvfgttrt. JFaS icgfjtfege. O Craenhals ghy hebt ons bedroghen Dat ghy ons voor Alckmaer brocht U raedt is niet dan loghen Dat hebben wy nu besocht Ghy beloefdet ons also fiere Alckmaer te crijghen binnen een weeck Met al dees Noorder quartieren Maer gaet ons ouer stieren. U Compas dat mist een streeck. 8 BERGENSE KRONIEK, APRIL 2019 ;j r, _:jh-

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Bergense kroniek | 2019 | | pagina 10