Honderd jaar Park Meerwijk
„PARK MEERWIJK"
HET SIGNAAL te Bergen bij Alkmaar
geêspqSeeRd in met moderne landhuis vau architect p. kramer
TENTOONSTELLING VAN LANDHUIZEN
MODERNE KUNSTWERKEN
in 2018 bestaat Park Meerwijk honderd jaar;
reden om aandacht te besteden aan dit bij
zondere project. Park Meerwijk is immers
internationaal uitzonderlijk als gesamtkunst-
werk van architectuur, toegepaste kunst en
landschapsontwerp. De expressionistische
architectuur van de Amsterdamse School was
beslist avantgardistisch te noemen. Bij de
opening werd bovendien een tentoonstelling
van de toen toonaangevende kunstenaars
van Het Signaal georganiseerd. Bergen als
kunstenaarsdorp in wording was toen even
synoniem met Park Meerwijk.
in dit artikel wordt ingegaan op de totstand
koming van het villapark, de relatie tussen
opdrachtgever en architecten, maar ook op
de opkomst van de Amsterdamse School, die
van zo eminent belang is in de Bergense
jonge architectuurgeschiedenis. Ten slotte
worden enige woorden gewijd aan de hui
dige staat van Park Meerwijk.
En nu zijn er weer ronddolende benden van nog ongeorgani
seerde krachten, die jubelend, vol jong enthousiasme voort
trekken, zooals nomadenstammen in de woestenijen, overal
achterlatend, de nog rookende puinhoopen van de kaarten
huizen - die verzwakte pogingen uit het tijdperk van het
materialisme - de vier gevels en 'n dak. Zij zijn booswichten
en vlammenwerpers in de maatschappij der architectuur, zij
vernietigen openlijk het moeizaam opgebouwde systeem van
het architecturaal ontwerpen en stichten brand in een mijlen
hoogen stapel van teekenhaken en driehoeken, van zwaaien
en maathoeken. Zij dansen als satyrs om de gloeiende en roo
kende massa en zingen een zang van bevrijding en verlich
ting.
2
E.H. MATTIE
Nieuwe wegen in de Nederlandse architectuur
Aldus H.Th. Wijdeveld in het 'Meerwijknummer' van Wen
dingen (augustus 1918).
De Nederlandse architectuur maakte aan het begin van
de 20ste eeuw een stormachtige ontwikkeling door. Mis
schien was Berlage niet de (zelfverklaarde) grondlegger
van de moderne bouwkunst in Nederland, hij was zeker
te BERGEN bij Alkmaar
ÏjlrtarM \iatoiT.ACffT ft (KJ*1 l*Ü LH R,
j BLAAUW. U l» E«DilL f KRAM ER mti J t STAAL
BfeEJahliglif mr bfllmgrtblIindHi >in 2IV Augailui 1*1 *a mtt JEamdag IS-SAptinbir IQ-K aar
1n -iil n*«irw unfilif „PAUK t E Itld lH u
.in TiCH Tgaifi I CL L ifcO. GSnPKHD km
tf .di-.*er» r..--. 4* hml»Ml KvSUn»*'* Mri ■feM*'"] 1 C TAI/CPHUUfl, «ET Vftdf WwhüJLAl Ö1
MUTSMAhA. IE FAuCOMHli*. CMUUl TQOH-.1*. u«r.. i€JiNll£ fcciUNK. M»>
Mill K O<ir, CÖLLrrt DLhlËL C f AL! f.*. KAGlfL MiPTiHC I 3 AQhlNfr V«Mh upximi
...f ui hil I-..J vin Arrhipil C J. Ii-.ALUW iJi XbiMvmm1 tf jIOÖEl rft hal buil ihi N-hnvil J f
ITML 4m Kuntuniii TUMO^t h Hi H-J.
Aankondiging van de 'tentoonstelling' van de landhuizen in Park
Meerwijk waarbij ook een tentoonstelling van de toen toonaange
vende kunstenaars van Het Signaal gehouden werd. Reproductie
Gemeentearchief Amsterdam.
exemplarisch voor de zoektocht van de Nederlandse
architecten naar nieuwe wegen. Berlage zag zichzelf als
geestverwant en erfopvolger van Pierre Cuypers, die in
navolging van Viollet-le-Duc predikte dat alle vormen
vanuit de functie voort moesten komen. Het ornament
kon alleen daar zijn, waar de constructie dat toeliet. Het
verleden als inspiratiebron werd geringschattend ter
zijde geschoven. De Beurs van Berlage uit 1903 was een
statement, maar de keerzijde van deze nieuwe bouw
kunst werd pijnlijk zichtbaar in andere projecten, waar
de afwezigheid van iedere verfraaiing leidde tot visuele
armoede.
Berlages letterlijk rechtlijnige opvattingen lieten geen
ruimte aan andere vormen van moderne bouwkunst.
Dat betekent niet dat er geen andere vormen waren. Zo
sloeg Eduard Cuypers (Ed, 1859-1927), neef ('oomzeg
ger') van Pierre Cuypers, een heel andere weg in. Ed
Cuypers werd pas later meer gewaardeerd en kan dan
ook met terugwerkende kracht als een sleutelfiguur wor
den beschouwd in de Nederlandse architectuurgeschie
denis. Wars van conventies en dogma's ging hij zijn eigen
weg en - niet minder belangrijk - hij liet ook zijn bureau
medewerkers veel vrijheid. Juist op zijn bureau leerden
de jonge architecten van wat later de Amsterdamse
