De geoloog Thomas Roep vatte in zijn artikel Zoeken naar
het Zeegat van Bergen (in Heerlijk Bergen!?) de overblijfse
len van dit Zeegat treffend samen: Alleen de hoge gronden
van Bergen en Zanegeest en de strandwal tussen Limmen en de
Grote Kerk van Alkmaar laten nog iets zien van de oude glorie
van het Zeegat, geaccentueerd door de (drooggelegde) Berger-
en Egmondermeren.
Met dank aan Jan Nobbe, geograaf en tot juli 2016 docent
aardrijkskunde aan de Berger Scholengemeenschap, Ed Duin,
geofysicus, en Herman Gelens voor hun waardevolle adviezen
en nuttige bijdragen.
In 1946 brak er brand uit in de sacristie van
de Petrus en Pauluskerk te Bergen N.H.
Wat daarbij ook in vlammen op ging, was
de kerststal die in de kersttijd in de kerk
werd opgesteld. Wat nu als vervanging aan
te schaffen?
14
HARRY PLAATSMAN
de Jonge duinen. De buurschap Oudburg werd daarvan in
de zestiende eeuw het slachtoffer.
Zuidelijk van de haakwallen van Bergen, op de plaats van
het verdwenen Zeegat, bleef een laaggelegen gebied
achter. Door stijging van het grondwaterpeil als gevolg van
zeespiegelrijzing, werd dit steeds moerassiger. In de twaalf
de eeuw kwam het gebied onder invloed te staan van de
zee. Noordelijk van Petten was door kustafslag een nieuw
zeegat ontstaan, de Zijpe. Via deze zeearm en de Rekere,
een oude veenstroom oostelijk van de haakwallen, drong
zeewater door in het moerasgebied ten zuiden hiervan.
Hierdoor ontstonden er erosiegeulen en plaatsen waarin
pikklei werd afgezet. Rond 1215 kwam door de aanleg van
de dijk van Bergen naar Alkmaar een einde aan de invloed
van de zee in het gebied van de Berger- en Egmonderme-
ren. Sinds 1565 liggen daar twee droogmakerijen.
Bronnen:
- Eelco Beukers (red). Atlas van Nederland in het Holoceen. Amster
dam, Bert Bakker, 2011.
- W. de Gans. Geologieboek van Nederland. TNO-ANWB, Den Haag,
2006.
- S. Jelgersma. De duinen en het strand bij Bergen aan Zee. In: H.
Jellema (red). Bergen aan Zee, badplaats sinds 1906. Schoorl, Pirola,
1981.
- J. Nobbe, T. Borst (red). Heerlijk Bergen!? Bergen, Berger Scho
lengemeenschap, 1995. Hierin: 1. Siem Dekker en Jan Nobbe. Ont
staansgeschiedenis van Bergen en omgeving. 2. Thomas Roep. Zoe
ken naar het Zeegat van Bergen. 3. Frits David Zeiler. De Bergermeer.
- T. de Ridder. Stropers op de kust. Westerheem, 1993.
- Th.B. Roep, L. van der Valk, D.J. Beets. Strandwallen en zeegaten
langs de Hollandse kust. In: Grondboor en Hamer. Nederlandse Geo
logische Vereniging 1991, nr. 5-6.
- A. Schermer. Vondst van Fries aardewerk uit het begin van de jaartel
ling bij Bergen. Alkmaars Jaarboekje, 1967.
- W.E. Westerhoff, E.F.J. de Mulder, W. de Gans. Toelichtingen bij de
Geologische Kaart van Nederland (Alkmaar). Rijks Geologische
Dienst, Haarlem. 1987.
- Frits David Zeiler. Canon van Bergen. Historische Vereniging Bergen
NH, 2013.
De kerststal
Pastoor Van Beers had zijn zinnen gezet op een prachtige
kerstgroep die hij in het Duitse Oberammergau had ge
zien, maar de kosten daarvan waren zo hoog (ƒ1500,-) dat
voor de aanschaf lang gespaard zou moeten worden.
Gelukkig hing er in de spreekkamer van de pastorie een
groot schilderij, voorstellende de geboorte van Christus,
en dit werd als alternatief voor de verbrande stal gedu
rende de kersttijd van zijn vaste plek gehaald en vooraan
in de kerk aan de vrouwenkant opgehangen.
Initiatief
Deze oplossing viel niet bij alle kerkgangers in de smaak
en zo gebeurde het dat Herman Smit op een vergadering
van de Katholieke Arbeiders Beweging (KAB) in 1951 de
vraag stelde: "Hoe lang moeten we nog tegen dat schil
derij aankijken?" Voorzitter Jan Kaldenbach en secretaris
Piet van Duin sprongen enthousiast op de vraag in en
diezelfde avond nog werd besloten om samen een kerst
stal te maken.
Direct diende zich een probleem aan: de financiën. Want
men had het vermoeden hiervoor niet bij de kerk te kun
nen aankloppen. Timmerman Arie Mors bood hier uit
komst en stelde zich garant voor alle te maken kosten.
De initiatiefnemers gingen met het plan naar pastoor Van
Beers. Deze had er echter weinig vertrouwen in dat de
groep een mooie kerststal zou kunnen maken en hield vast
aan zijn Oberammergauer kerstgroep.
Toen werd besloten de hulp in te roepen van kunstenaar
Jaap Min. Deze was direct enthousiast voor het plan en
ging aan het schetsen. Het feit dat een gewaardeerd kun
stenaar zich met het project bemoeide, was voor pastoor
Van Beers reden om zich bij het plan neer te leggen, al
was hij nog niet echt enthousiast.
Rotsformaties
Vanaf dat moment was Jaap Min de supervisor van het
hele project. Hij pakte de zaak groots aan. Het mocht be
slist geen kale kerststal worden, vond hij, en lanceerde het
plan om de kribbe tussen forse rotsformaties te plaatsen.
