9
'Alkmaar
Egmond-
Limmen1
In dit artikel wordt een deel van de Bergense geo
logische geschiedenis beschreven. Dat we hierover
zoveel weten, is te danken aan de inzet van geolo
gen, fysisch geografen en geomorfologen. Zij deden
intensief onderzoek naar de verschillende sedimenten
(door wind, water en/of ijs getransporteerd materi
aal, zoals grind, klei, zand en silt) die gedurende vele
tienduizenden jaren zijn afgezet en die samen vorm
aan het landschap hebben gegeven.
lijk vochtig deel van de binnenduinrand. Hier verdween in
de zestiende eeuw een gedeelte van de oude buurschap
Oudburg onder de opdringende zandmassa's van de Jonge
duinen.
Schematische voorstelling van het kustgebied bij het Zeegat van
Bergen met de strandwallen van Akersloot en Sint Pancras, alsmede
die van Limmen-Heiloo-Alkmaar; donkergrijs: de haakwallen van
Bergen. Westelijk de tegenwoordige kustlijn en de Jonge duinen
(N.B. 'Hondsbosse' moet zijn: 'Hondsbossche'). (Met toestemming
overgenomen uit: Bergen aan Zee, badplaats sinds 1906)
gelegen op de uitloper van de middelste haakwal. De oude
bomen staan op het erf van een verdwenen boerderij; de
haakwallen waren al vroeg bewoond.
Om de zuidelijke haakwal verder te vervolgen, keren we
terug naar het fietspad langs de Kogendijk, en gaan ver
volgens linksaf de Oosterdijk op. We merken op, dat de
zuidelijke haakwal vlakbij het Noord-Hollands Kanaal ein
digt. Op de kaart is te zien dat de Oosterdijk de oostelijke
uitlopers van de drie haakwallen doorsnijdt en tussen twee
polders doorgaat. Na circa 1200 meter verandert de naam
in Baakmeerdijk. Deze volgt de noordelijke haakwal over de
buurschap Zanegeest, het meest authentieke gedeelte van
het Bergense buitengebied. Dit schilderachtige landschap
vormt een 'aardkundig monument', dat ieders aandacht en
bescherming verdient.
Deze haakwal kan men in westelijke richting volgen via
Kerkedijk-Notweg-Breelaan en verder over de Vinkenbaan
tot de kruising met de Sparrenlaan. Vanaf dit punt ziet men
rechts de 'hoge bomen' (beuken) in een beschut en tame-
Bergen ligt dwars
De drie zojuist omschreven haakwallen zijn in een betrek
kelijk kort tijdsbestek, tussen 3500 en 3340 jaar geleden,
door de zee gevormd. Op de zuidelijke haakwal liggen
al eeuwenlang de buurschappen Westdorp en Oostdorp,
elk destijds met een haventje en een eigen veersloot; ook
Zanegeest had een haventje met een veersloot.
Van de middelste haakwal is alleen de smalle uitloper (het
Zakedijkje) nog in het landschap zichtbaar. Op het westelij
ker gelegen, veel bredere middengedeelte van deze haak
wal zijn de dorpsbebouwing (de voormalige Kerkbuurt),
woonwijken en de bossen te vinden.
Op de geomorfologische kaart is te zien dat de haakwal
len de topografische ligging van het dorp Bergen hebben
bepaald. Duidelijk is te zien dat het dorp gelegen is op
haakwallen die, min of meer evenwijdig aan elkaar, haaks
op de kustlijn zijn gesitueerd. Hierdoor is de dorpsas van
Bergen voornamelijk oost-west gericht, vrijwel loodrecht
op de kustlijn. Deze oriëntatie verschilt van die van andere
plaatsen in Noord-Kennemerland, die doorgaans zijn ge
bouwd op één strandwal, die in de noord-zuidrichting
- evenwijdig aan de kust - ligt.
r r rq .(j.V i
Wandel- en fietspad over de hooggelegen haakwal van Zanegeest
naar de Baakmeerdijk; daarachter de Zuurvenspolder en Sluispolder.
Foto: auteur
