De haakwallen
en het Zeegat van Bergen
De grond waarop we wonen
Men zou kunnen denken dat de Bergense
ondergrond uit één groot zandlichaam be
staat. Het gelijkmatige bodemoppervlak van
het dorp en zijn omgeving wekt inderdaad de
indruk één geheel te zijn. Wetenschappers
hebben echter op basis van kleine hoogtever
schillen - het zogenaamde microreliëf - vastge
steld dat het hier om drie naast elkaar gelegen
haakwallen gaat. Haakwallen zijn langgerekte,
(winkel)haakvormige strandwallen, door getij-
denstromen afgezet bij een zeegat en tot
enkele meters boven het zeeniveau gelegen.
In de loop der tijd is hierop begroeiing ont
staan en ging de mens er zich vestigen.
In dit artikel wordt de ontstaansgeschiedenis
van deze haakwallen in relatie met het Zeegat
van Bergen geschetst.
8
HENK JELLEMA
Als Bergen op drie haakwallen ligt, waar zijn die haakwallen
dan te vinden? Dit wordt beschreven aan de hand van een
denkbeeldige (fiets)tocht (de kaart staat op pag. 10-11).
Tevens kijken we met behulp van de dorpsplattegrond hoe
die haakwallen terug te vinden zijn in de structuur van ons
dorp. Vervolgens duiken we in de geologische geschiedenis
van Bergen en omgeving om te zien hoe deze structuur is
ontstaan.
Een eerste verkenning in het veld
Rijdend over de Herenweg, van Egmond aan den Hoef naar
Bergen, zien we bij de buurschap Wimmenum links de hoge
en rijkbegroeide binnenduinrand. Rechts zien we tot de ho
rizon het weidse polderlandschap. De Herenweg volgt een
oude strandwal die zich, evenwijdig aan de nabijgelegen
kust, uitstrekt in zuid-noordelijke richting.
Bij boerderij De Franschman blijkt het vervolg van de weg
- de Eeuwigelaan - op de beboste strandwal naar het
oosten af te buigen. Hiermee volgt de weg de zuidelijke
haakwal van Bergen. Deze zuidelijke haakwal is verder te
volgen langs de rand van de polder, via de Buerweg en
het Wiertdijkje. Hier zien we rechts het weidse polderland
schap, ooit het Zeegat van Bergen.
Het Wiertdijkje, dat - evenals de Nesdijk, de Kogendijk, de Kerkedijk
en het Zakedijkje - gedeeltelijk op een haakwal ligt. Foto: auteur
Dat deze haakwal verder langs de rand van de polder loopt,
is goed te zien op de afgebeelde geomorfologische kaart
(pag. 10-11), met daarop het ingetekende stratenpatroon
van Bergen. Langs de wegen kan men de rand van de haak-
wal niet precies volgen. Om bij het vervolg van de haakwal
te komen, gaat de fietser aan het eind van het Wiertdijkje
linksaf over een stukje Voert, dan rechtsaf de Sluislaan in
en weer rechtsaf het Paddenpad op, om op de Nesdijk de
haakwal weer 'op te pikken'. De zuidelijke haakwal gaat
verder aan de andere kant van de Bergerweg. Men volgt
deze haakwal via de Piet Boendermakerweg (met rechts het
Veerdijkje) en de Kogendijk.
De zuidelijke haakwal loopt nog door tot voorbij de Oos-
terdijk, maar als men bij de kruising de Van Blaaderenweg
oversteekt naar de moderne woonwijk Saenegheest en de
Zijl volgt, komt men op de middelste haakwal. Aan de Zijl
vindt men een informatiepaneel met een historische kaart.
Gaat men aan het eind van de Zijl linksaf het Zakedijkje op,
dan ziet men bij het eerste, doodlopende pad schuin naar
rechts weer een paneel. Dit toont de maatregelen tegen
wateroverlast in de aangrenzende Zuurvenspolder, Water
berging Saenegheest. Dit is het oorspronkelijke Zakedijkje,
