Voorwoord
In mei 1995 verscheen het eerste themanummer van de
Bergense Kroniek gewijd aan de Tweede Wereldoorlog.
Direct na het verschijnen van dat nummer realiseerde
de redactie zich al dat het laatste woord over Bergen in
'40-'45 nog lang niet gezegd was. En inderdaad: in de
afgelopen 22 jaar zijn er in dertien Kronieken artikelen ver
schenen waarin aandacht werd besteed aan aspecten van
de Tweede Wereldoorlog. In het nawoord van dit thema
nummer worden deze publicaties kort besproken, evenals
vijf boeken die geheel of gedeeltelijk gewijd zijn aan de
gebeurtenissen in Bergen gedurende de Tweede Wereld
oorlog.
Een aantal onderwerpen is in al die publicaties uitstekend
en uitputtend besproken: het Vliegveld Bergen, de Duitse
verdedigingswerken, de afbraak van Bergen aan Zee, de
evacuatie van veel burgers, het lot van de Joodse Berge-
naren en de omgekomen niet-Joodse burgers.
Ruim twee jaar geleden ontstond in de werkgroep His
torisch Onderzoek van de HVB het idee om aandacht te
schenken aan onderwerpen die tot nu toe onderbelicht
zijn gebleven: onderwerpen die specifiek de Bergense
bevolking betreffen. Vervolgens werden interviews ge
houden met dertien Bergenaren die hun herinneringen
aan 'de oorlog' vertelden. De werkgroep Beeld en Geluid
heeft de interviews integraal opgenomen; deze opnames
zullen op het Regionaal Archief bewaard worden voor het
nageslacht. De artikelen in dit themanummer zijn mede op
hun informatie gebaseerd. Een van de geïnterviewden was
Annie Stoop-Yedema, die als jong meisje de oorlogstijd
meemaakte. We beginnen dit themanummer met haar her
inneringen aan de oorlogs- en bezettingstijd.
Dirk Nolson heeft de gegevens die deze interviews aan het
licht brachten, aangevuld met uitkomsten van archiefon
derzoek, verwerkt tot drie verhelderende en lezenswaar
dige artikelen over het verzet, de Bergense burgemeesters
tijdens de bezettingstijd en de Arbeitseinsatz. Van de vele
opmerkelijke zaken die u tegenkomt, wil ik er één uitlich
ten. Dat in de oorlog vaak niet bekend was wie in welke
verzetsgroepen in Bergen actief waren, lijkt u ook wel voor
de hand liggen. Dat we nu nog steeds niet precies weten
wie tot het verzet, gewapend of ongewapend, behoorden,
is het overdenken zeker wel waard. Evenals het feit dat in
de ledenlijsten van de vereniging van oud-verzetsstrijders
van Alkmaar en omstreken slechts vier namen van Berge
naren te vinden zijn, terwijl u er in het artikel van Nolson
toch gauw twintig zult tegenkomen.
In zijn artikel 'Oorlogsdoden in Bergen - wie herdenken we
en hoe?' belicht Henk Jellema boeiende gebeurtenissen
in Bergen gedurende de jaren 1940 tot en met 2017. In
de periode 1940-'45 werden er ruim 440 Duitse en geal
lieerde militairen, hoofdzakelijk slachtoffers van de toen
woedende luchtoorlog, in Bergen begraven. In mei 1945
begonnen hier de herdenkingen van de doden uit geal
lieerde landen, waarvan er nu 260 in Bergen rusten. Het
4 Mei-Comité organiseert jaarlijks deze drukbezochte ma
nifestatie, waarop ook de andere oorlogsdoden worden
herdacht. De auteur beschrijft deze Dodenherdenkingen,
alsmede de gedenktekens op de Geallieerde Begraaf
plaats en het Bergense herdenkingscarillon.
Ten slotte heeft Dirk Nolson een fietstocht voor u samen
gesteld langs 'tastbare herinneringen' aan de Tweede
Wereldoorlog.
De redactie dankt de dames en heren die bij de laatste
ooggetuigen behoren en zo openhartig hun ervaringen
in een persoonlijk interview met ons wilden delen. Het zijn
de dames T. Bijpost, T. Smit, A. Stoop en T. van Vleuten,
en de heren P. Baltus, E. Groenewoud, P. Houtenbos,
P. Mooij, J. Ranzijn, J. de Rover, C. Ruijter, J. Vrasdonk
en R. Waalewijn. Helaas zijn de heren Ranzijn en Ruijter
inmiddels overleden.
De foto's in de eerste drie artikelen zijn bijna allemaal
gemaakt door Dick van Berge. Deze had een fotozaak
en werkte in de eerste jaren van de bezetting tevens als
beroepsfotograaf in Bergen. Na de oorlog heeft hij zijn
bedrijf nog vele jaren voortgezet. In veel publicaties vindt
men zijn foto's terug zonder dat de herkomst genoemd
wordt. Wij danken zijn dochter mevrouw D. van den Akker
van Berge voor het beschikbaar stellen van haar fotoal
bums.
Verder danken we de volgende personen voor hun
bijdrage aan dit themanummer: Jan van Baar; Jan Blok,
voorzitter van het 4 Mei-Comité; Fred Jostmeijer voor
zijn fotografische adviezen; Harry de Raad; Leo Rotthier;
mevrouw Stef Scagliola die als militair historicus verbon
den aan de Erasmus Universiteit als klankbord heeft
gediend; Lau Vrasdonk en Jan Rein Pruntel voor de oude
foto's van de begraafplaats en mevrouw Willig voor haar
op schrift gestelde herinneringen.
Theo de Graaff, voorzitter van de redactie
1
