In blijvende herinnering aan Jaap Kroon (1933-2015), voorma
lig HVB-voorzitter, die zich vele jaren wijdde aan het levend
houden van de nagedachtenis aan de in Bergen begraven geal
lieerde militairen.
35
OORLOGSDODEN IN BERGEN
menten op de Geallieerde Begraafplaats overgebracht.
Op initiatief van burgemeester Jan Ritsema werd in het lus-
trumjaar1985 een Bevrijdingscomité ingesteld waarin, naast
leden van de Oranjevereniging, ook andere mensen uit de
burgerij zitting hadden. Tegelijkertijd veranderde toen de
organisatie van de 4 mei-herdenking, die voortaan bestond
uit vertegenwoordigers van de Oranjevereniging, de stich
ting Remembrance and Friendship en de Bergense bevolking.
In 1995 ontstond hieruit het zelfstandige 4 Mei-Comité,
dat geen personele of financiële band meer had met de
Oranjevereniging - het Comité ontving voortaan een ge
meentelijke subsidie. De 4 mei-herdenking van 1996 was
de eerste die georganiseerd werd door het 4 Mei-Comité,
waarvan Jan Blok voorzitter was geworden.
Het 4 Mei-Comité stelt het sobere programma vast van de
Dodenherdenking, waarvoor jaarlijks een spreker wordt
uitgenodigd. Waren dat vóór 1985 meestal predikanten
en andere notabelen, sinds 1985 hebben tientallen oud
verzetsmensen, Joodse voorlieden en kunstenaars, alsook
verschillende van onze burgemeesters en predikanten
(namens de Bergense gemeenschap) het woord gevoerd.
Mannen en vrouwen uit alle geledingen. Onder de sinds
1985 uitgenodigde sprekers treffen we onder anderen
achtereenvolgens Truus Menger, Johan Schilstra, Jaap
Kroon, Hennie Sijpheer-Bredewout, Jan Ritsema, Charlotte
van der Klei-Stipdonk, Chris Veraart, Paul de Winter, Jo
Spier, Max Arian, Hetty Hafkamp, Ed van Thijn en Hedy
d'Ancona.
Verheugende initiatieven vanuit de bevolking
De Bergense bevolking bracht met acties het geld bijeen
voor een klokkenspel. Beiaardier Co Groenewoud stelde
dit op 25 april 1970 in gebruik, waarna collega-beiaardier
Jenke Kaldenbach het op 4 mei officieel bespeelde. Het
Carillon-Comité droeg het carillon op 5 mei 1970 over
aan de gemeente. Het klokkenspel telt 27 bronzen klok
ken, die qua grootte en klank van elkaar verschillen. De
grote luidklok draagt de tekst A.D. 1970. Ik luid voor hen,
die voor onze vrijheid vielen en in Bergen rusten, 1940-1945.
Op de daaropvolgende 24 kleinere klokken van de zo
genaamde dakruiter zijn de namen van de hier begraven
geallieerde militairen aangebracht. Verder hangen er nog
twee klokken; op één daarvan staat de tekst 34 Gevallenen,
alleen bekend bij God. De andere, met een anonieme gift
bekostigd, heeft geen klepel. Uit eerbied voor de naamlo
ze doden zal deze nooit luiden. In dit veelgeprezen carillon
bezit Bergen een blijvend oorlogsmonument.
De vriendschap tussen dankbare Bergenaren en RAF-
veteranen, die de weg naar hun hier begraven kameraden
hadden gevonden, leidde tot de schenking op 3 mei 1980
van een bijzonder monument, het propellerblad van een
Lancaster-bommenwerper. Op de sokkel staat: Their name
liveth for evermore.
In het kader van de opeenvolgende herdenkingen, van
bezoekende nabestaanden en van levendige contacten
van de Bergense bevolking met Squadron Associations van
de Royal Air Force werd in 1984 de stichting Remembrance
and Friendship Bergen NH1939-1945 opgericht. Deze on
derhield langdurig en op voorbeeldige wijze wederzijdse,
vriendschappelijke banden met talrijke RAF-veteranen. De
stichting, die regelmatig een rol bij de Dodenherdenking
kreeg, werd in 2006 opgeheven. In het stiltecentrum van de
begraafplaats aan de Kerkedijk is hierover goede documen
tatie aanwezig.
Op particulier initiatief werd, met steun van sponsors en de
gemeente, bij de Geallieerde Begraafplaats op 4 mei 2000
de Joodse Gedenksteen geplaatst. Deze draagt de namen
van de 17 weggevoerde en omgekomen Joodse, Bergense
medeburgers, een blijvend gedenkteken.
Bronnen
Jan van Baar e.a. Verzet in West-Friesland, pag. 128-144. Schoorl,
Uitgeverij Pirola, 1991.
Jan van Baar. Verstoven in de nacht der bezetting. Bergense Kroniek,
2000, 7de jaargang nr. 1, pag. 20-25.
Jeroen de Jong en Hans Nauta. Atlantikwall in Bergen 1942-1945.
Bergense Kroniek, 2011, 18de jaargang nr. 1, pag. 12-16.
P. Harff en D. Harff. Bergen (NH) 1940-1945. Bellekom, eigen beheer,
2017.
Henk Jellema. Bergen herdenkt zijn doden. De Duinstreek, 4 mei 2017,
pag. 3.
Jaap Kroon. Remembrance and Friendship Bergen NH 1939-1945.
Bergen, Uitgeverij de Coogh, 1996.
Jaap Kroon. De militaire begraafplaats aan de Kerkedijk te Bergen.
Bergense Kroniek 2005, 12de jaargang nr. 1, pag. 16-21.
J.H. Schuurman. Vliegveld Bergen NH 1938-1945. Bergen, Uitgeverij de
Coogh, 2001.
Peter Tammes. U draagt geen ster. Bergen, Uitgeverij Bonneville, 2005.
Antonie van Ulsen. Uit de vlucht gegrepen. Bergen, Uitgeverij
Bonneville, 1999.
Bert Veer, Jan van Baar en Eddy Hopman. Bergen '40-'45. Bergense
Kroniek, Themanummer 1, 1995.
Bert Veer. De klok(ken) van Bergen. Bergense Kroniek 2013, 20ste
jaargang, nr 1, pag. 2-5.
Ru Waalewijn. De onnodige evacuatie van 1943. Bergense Kroniek 2000,
7de jaargang, pag. 48-51.
