8
BERGENAREN EN DE TWEEDE WERELDOORLOG
Duitse soldaten lijken zich thuis te voe
len op het terras van Pa Bon Bon Buik.
half-Joods en begrepen al snel hoe de vlag erbij hing. Na
de evacuatie van een groot deel van de Bergense bevol
king, inclusief Jan Hemelrijk, begin 1943, kwam het accent
van de activiteiten van de PP-groep in Alkmaar en Amster
dam te liggen. De groep groeide uit tot een man of twintig
waaronder Karel van het Reve en de graficus Frans Meijer,
die prachtig persoonsbewijzen kon vervalsen. Jan Hemelrijk
werd daar zelf ook heel handig in. Hij maakte voor zijn va
der, Jacob Hemelrijk, een prachtig en bruikbaar exemplaar.
Beide verzetsgroepen werden door de Bergense gemeen
teambtenaren Lex Bosman, Cor Blom en Wim Ellis voorzien
van persoonsbewijzen, distributiekaarten en bonnen voor
de onderduikers. Toen Bosman bij burgemeester Fijn op
het matje moest komen omdat hij meer bonkaarten uitreik
te dan er inwoners waren, gaf hij een afdoende verklaring.
Hij meldde dat die extra kaarten bestemd waren voor de
illegaal in Bergen verblijvende vrouwen die werkzaam wa
ren in het door Duitse officieren gefrequenteerde bordeel.
Ook de politie hielp de twee verzetsgroepen, met name de
agenten Japin, Nijland en Smit.
Na de oorlog heeft een zuiveringscommissie maar twee van
de acht Bergense politiefunctionarissen berispt en geen
zwaardere straffen uitgedeeld. We kunnen dus concluderen
dat Bergen bofte met zijn politieapparaat. Het gemeente
lijke bestuursapparaat valt, hoewel er drie NSB-burgemees-
ters in functie zijn geweest, maar weinig te verwijten.
Van de volgende Bergense families is bekend dat zij on
derduikers herbergden: Boon, Gronert, Hemelrijk (Jan),
Postma, Ranzijn, Sluijter, Sijpheer en Vrasdonk. Pastoor Van
Beers moet hier ook genoemd worden. Hij verborg een uit
het Duitse leger gedeserteerde Italiaanse soldaat. Onder
het altaar had de pastoor een veilige schuilplaats voor An-
gelo.
Het gewapend verzet in Bergen
De eerste Bergense verzetsdaad waar wapens aan te pas
kwamen, komt voor rekening van de luchtmachtofficier An-
tonie (Ton) van Ulsen, die dienst had gedaan op het Vlieg
veld Bergen. De geweren die direct na de capitulatie door
soldaten bij hem werden ingeleverd, droeg hij niet over aan
de Duitsers, zoals dat na een capitulatie behoort, maar hij
speelde ze in handen van Frits Haverkamp, een Alkmaarse
arts.
Ton van Ulsen en luchtmachtofficier Wim den Toom, de
latere minister van Defensie, adviseerden aannemer Jolle
Sietsma eind 1940 om het door de Duitsers aangeboden
werk op het Vliegveld Bergen te accepteren. Als leden van
de OD waren ze namelijk zeer geïnteresseerd in wat de
Duitsers daar allemaal uitspookten en ze wisten dat Siets
ma aan de goede kant stond. In 1942 ontmoette Van Ulsen
een oud-collega die voor de illegaliteit radioberichten naar
Engeland verstuurde. Via dat kanaal werd dan de door
Sietsma geleverde informatie over het vliegveld, de luchtaf
weer en de kustverdediging doorgespeeld naar Engeland.
Bij Sietsma thuis komt Van Ulsen in januari 1943 voor het
eerst in contact met Bergense KP'ers. Als Van Ulsen in
juli 1943 van de OD de opdracht krijgt om in Bergen en
Schoorl het verzet te coördineren, ontmoet hij de comman
dant van de Bergense KP. Jammer genoeg vermeldt Van
Ulsen in zijn boek niet hoe de man heet. Van Ulsen had nog
geen deel uitgemaakt van een Bergense verzetsgroep en
werd dan ook als een nieuweling beschouwd. Als nieuwe
ling en militair was hij niet echt welkom. Dankzij de huisarts
Hein Poot, die zowel op goede voet stond met Van Ulsen
als met het lokale verzet, verliep Van Ulsens introductie
toch nog redelijk soepel.
