- Kees de Bakker (samenstelling). Hier is het paradijs niet verloren.
Schrijvers over Bergen aan Zee. Van Gorter tot Van Dis. Schoorl,
Conserve, 2005.
23
onder wie twee vrouwen, ongedeerd bij de kustwacht aan.
Zij werden liefdevol opgevangen door de burgemeesters
vrouw in pension-lunchroom Juliana. De hutten van de Lavi-
nia werden doorzocht, doch achtergeblevenen werden niet
gevonden.
Een drietal personen was evenwel aan boord van de Re-
nate Leonhardt achtergebleven. Er werden twee lijken en
een arm gevonden; men veronderstelt dat het lijk, waaraan
deze arm hoorde, overboord is geslagen. Dit lijk werd aan
vankelijk niet gevonden. Een der doden was de machinist,
zijn hoofd was van zijn lichaam geslagen. De lading van de
boten bestond uit kolen (of was het toch goud, zoals de
geruchten gingen?), de deklast uit cokes. In de hutten werd
een grote hoeveelheid levensmiddelen gevonden.
Later die maandag kwam de reddingsboot met de Rode
Kruisvlag in top, waarin zich de burgemeester bevond, te
rug en bracht twee doden aan wal. Om 12.30 uur vertrok
de reddingsboot op de wagen, getrokken door zes paar
den, weer richting Egmond aan Zee. 's Middags verscheen
er een sleepboot van de firma Zur-Muhlen, die trachtte
de beide kolenboten te bergen. Geen gemakkelijke klus,
omdat beide boten flink wat voltreffers hadden geïncas
seerd. De Lavinia werd diezelfde dag vlotgetrokken en naar
IJmuiden gesleept, maar bij de Renate Leonhardt heeft de
poging geen succes. Uiteindelijk lukte het twee dagen later
om ook de Renate Leonhardt vlot te trekken en naar IJmui-
den te slepen.
Begraven op het zeemanskerkhof
Twee dagen na het incident, op 18 juli 1917, vond op de
begraafplaats te Bergen aan Zee (het zeemanskerkhof) om
11.00 uur de begrafenis plaats van de omgekomen zeelie
den. Het waren de 45-jarige eerste machinist Albert August
Otto Krüger en de 15-jarige lichtmatroos Hans Rust. Ook
de arm van de 18-jarige stoker Julius Kruse werd begraven.
Onder de aanwezigen bevonden zich de Duitse consul, een
Duitse predikant, de burgemeester en de commandant van
alle geïnterneerden van het Duitse interneringsdepot aan
de Vinkenkrocht te Bergen Binnen.
Op 23 juli 1917 spoelde vlak bij Schoorl het lichaam aan van
het derde bemanningslid van de Renate Leonhardt, Julius
Kruse. Hij werd op 25 juli begraven. Op hun grafsteen ston
den hun namen met het opschrift: Gefallen auf dem Dampfer
Renate Leonhardt, bei Bergen aan Zee, 1917.
Korte tijd later werd ook Jacob Schlossmacher, 24 jaar, in
Bergen aan Zee begraven. Hij kwam om bij de latere be
schieting van de Renate Leonhardt ter hoogte van Den Hel
der op 23 augustus 1917.
Op 25 november 1924 werden de te Bergen aan Zee be
graven bemanningsleden van de Renate Leonhardt her
begraven op de (nieuwe) algemene begraafplaats aan de
Kerkedijk in Bergen Binnen. Na schending van een grafkruis
besloten Burgemeester en Wethouders ook in 1939 een op
de begraafplaats van Bergen aan Zee aanwezig graf over te
brengen naar de algemene begraafplaats te Bergen Binnen.
In 1941 besloten Burgemeester en Wethouders op verzoek
EEN ZEEMANSKERKHOF IN BERGEN AAN ZEE (1914-1941)
Aankomst van een van de reddingssloepen tijdens het Bergen-inci-
dent van 16 juli 1917. Uit: De groote oorlog en het kleine dorp, 2014
van de BEM het laatste op de begraafplaats te Bergen aan
Zee aanwezige graf over te brengen naar de algemene
begraafplaats te Bergen Binnen. Hiermee werd tevens het
zeemanskerkhof gesloten.
En, Youp, hiermee eindigt het verhaal van het zeemanskerk
hof in Bergen aan Zee. De plek is inmiddels begroeid met
wat armetierige berkenboompjes en de Eendenvijver heb ik
niet kunnen vinden.
Ja Youp, misschien wordt het tijd voor een nieuw kerkhof in
Bergen aan Zee. Een echt 'kerk'-hof: in het dal rondom het
Vredeskerkje. Vind je dat geen geschikte plek?
Bronnen
- C.J.W. Everts. Het Bergen-Incident. 16 juli 1917: Een grove schending
van onze neutraliteit. In: Oud Alkmaar 1986, nr. 2, pag. 782-789.
- B. van de Graaf (eindred.) Straatnamen in Bergen door de eeuwen
heen. Bergen, Historische Vereniging Bergen NH, 2003.
- De groote oorlog en het kleine dorp, catalogus bij de tentoonstelling in
museum Het Sterkenhuis. Bergen, 2014.
- P Rus. Gids voor Bergen en Bergen aan Zee. Bergen NH, VVV, 1914.
- Gemeentearchief Bergen 1811-1921, inv. nr. 887. Opgave bemanning
1917.
- A.A. Veer. Kroniek van Bergen aan Zee 1906-1946. In: H. Jellema (red.).
Bergen aan Zee, badplaats sinds 1906. Schoorl, Pirola, 1981.
- Frits Zeiler. Het Russenduin en de verdwenen Schulpweg. Bergense
Kroniek, Themanummer 2. Bergen NH, Historische Vereniging Bergen
NH, juni 1996.
De auteur van dit artikel, Pim van der Werf, is na een kort
ziekbed helaas op 25 januari 2017 overleden. De redactie heeft
ervoor gekozen om zijn artikel plaatsen, hoewel de puntjes
nog op de is gezet moesten worden. Zo ontbreken enkele
bronvermeldingen.
