De laatste illegale Duinstreek
Een aanwinst voor de museumcollectie
Museum Het Sterkenhuis kreeg in 2015 een bijzonder 'oorlogsdocument' ten geschenke.
De oud-Bergenaar Jan de Goede overhandigde ons een op lichtroze papier gestencild
krantje. Het schamele A-viertje, met op één zijde een tekst, draagt de kop DE DUINSTREEK
7 - 5 - '45, nummer zes en zeventig. Dit document werd gevonden in de nagelaten papieren
van zijn vader Melle de Goede. De eerste zin luidt: 'Vandaag zullen de Canadese troepen
onder bevel van generaal Fokes Noord-Holland bezetten.' Het was de laatste Duinstreek die
in de illegaliteit was geproduceerd. Bij verschijnen was de capitulatie drie dagen oud.
Radio Hamburg meldde dat Hitler op 1 mei in de
Rijkskanselarij is overleden; Groot-Admiraal Dönitz zet de
oorlog voort; Er is nog geen tweede capitulatieaanbod; De
Russische tanks zijn doorgedrongen tot Tiergarten; De Britten
staan 25 km. van Lübeck; In Italië heeft Maarschalk Graziani
opdracht gekregen tot onvoorwaardelijke overgave; ten zuiden
van Rangoon hebben luchtlandingen plaats gehad.
32
NEL JONGEJANS
De legale en illegale Duinstreek
Het al jaren bestaande weekblad in Schoorl en Bergen was
door de bezetter wegens 'papierschaarste' sinds 1941 een
verschijningsverbod opgelegd. Pas op 3 augustus 1945
verscheen de legale Duinstreek weer in de brievenbussen
van de Bergenaren.
In die tussenliggende jaren werden in Nederland door
'ondergrondse' werkers blaadjes met oorlogsnieuws
verspreid. Bekende namen zijn onder meer Trouw,
Het Parool, De Waarheid.
Zo werden in Bergen door Joodse onderduikers met
regelmaat 1500 exemplaren van De Waarheid gestencild.
Dit gebeurde in de woning van Cor en Hennie Sijpheer
aan de Notweg. Dick Smit, 24 jaar oud, was zo'n
ondergronds werker en betrokken bij de ontsnapping
van Britse oorlogsvliegers. Hij verbleef in die tijd bij zijn
ouders in Bergen. Aangestoken door het gebeuren bij
Cor Sijpheer noteerde hij via zijn geheime ontvanger
de binnengekomen oorlogsberichten van BBC en Radio
Oranje. Zijn buurmeisje Miriam Scholten (later mevrouw
Diesfeldt-Scholten) zette deze berichten op stencil en thuis
bij Miriam draaide Dick zijn particuliere 'illegale Duinstreek'
op A-4 formaat. De veertienjarige Jan Scholten bezorgde
samen met zijn vriendjes enkele van de circa zeventig
exemplaren van de bijna dagelijks uitkomende éénbladige
krant. De 'goede' ontvangers gaven de blaadjes heimelijk
door. (Samenvatting van het artikel van Henk Jellema, De
Duinstreek 20 mei 2015.)
Betekenis
Voor het museum geldt dit document als zeer waardevol.
Die waarde wordt nog groter omdat het een aanvulling
is op enkele andere documenten in de collectie die
kenmerkend zijn voor bezetting en verlangen naar vrijheid
in de Tweede Wereldoorlog:
- het illegale blad De Vrije Alkmaarder van 2 mei 1945;
- de eerste uitgave na de oorlog van het tijdschrift Victorie
(voortzetting van het illegale blad De Vrijheid).
Deze bladen getuigen van verlangen naar en vreugde bij
het einde van de vijfjarige strijd tegen de Duitse bezetter.
Daarnaast bevindt zich in de verzameling ook een heel
ander dagblad, namelijk Volk en Vaderland van 5 mei 1944,
uitgegeven door de Nationaal Socialistische Beweging
(NSB), de beweging die pal achter de Duitse bezetter stond.
Indruk van de inhoud
Het is uiteraard onmogelijk om de inhoud van deze bladen
in dit artikel weer te geven. Daarom een kleine indruk
hiervan.
In Volk en Vaderland uit 1944 staat de 1-meirede van
'den Leider Mussert'Een oproep en pleidooi voor de
overwinning van de arbeiders, het 'volksche socialisme' in
Europa, als een eenheid die nooit meer gesplitst mocht
worden door democratische of confessionele leuzen. Dat
zou, aldus Mussert, uiteindelijk de overwinning brengen op
het privaat-kapitalisme van Amerika en het communisme of
staatskapitalisme van Rusland. Maar daarvoor moest men
bereid zijn offers te brengen. In dezelfde krant staan dan
ook 22 rouwadvertenties, waarvan zeventien voor doden
die aan het Oostfront waren gevallen 'in den strijd voor
Führer, Leider, Volk en Vaderland'(Dit Oostfront, het toneel
van oorlogshandelingen in Centraal- en Oost-Europa, is
nog altijd berucht vanwege de vele levens die de oorlog er
heeft geëist en de gewetenloze manier van oorlogvoeren.)
De beide bladen van Bergen en Alkmaar zijn in mei 1945
voornamelijk gericht op twee onderwerpen: de strijd en de
voedselvoorziening.
Uit de Vrije Alkmaarder van 2 mei:
