Jan Leijen, een Bergense
architect van allure
De Bergense architect Jan Leijen heeft aan het begin van de
vorige eeuw veel beeldbepalende panden in Bergen Binnen
en Bergen aan Zee ontworpen. Van deze bouwwerken, met
hun specifieke architectonische kenmerken, staan er nog
veel in volle glorie overeind, zoals de r.-k. Petrus- en Paulus-
kerk en restaurant Duinvermaak. Helaas zijn er ook veel
panden gesloopt, waaronder markante panden als het
Retraitehuis en de koepelkapel van het Ursulinenklooster
aan de Loudelsweg.
Beschrijvende meetkunde en perspectieftekenen succesvol
afgerond.
12
ED DUIN EN DANIËL LEIJEN
Jan Leijen op ongeveer 34-jarige leeftijd.
Collectie familie Leijen
Dit artikel geeft een overzicht van de door Jan Leijen
ontworpen bouwwerken in Bergen die op dit moment
bekend zijn. Natuurlijk kunnen niet alle door Jan Leijen
ontworpen gebouwen in dit artikel uitgebreid worden
beschreven. Dit zal echter ruimschoots worden goed
gemaakt in een boek dat over de architect zal worden
geschreven.
Hier worden eerst zijn leven en loopbaan geschetst;
vervolgens wordt ingegaan op de bouwwerken. Om te
kunnen bepalen welke panden door Leijen zijn ontwor
pen, zijn zoveel mogelijk de originele bouwtekeningen
gebruikt.
Leven en loopbaan van Jan Leijen
Johannes Cornelis (Jan) Leijen werd in 1876 geboren in
Schoorl (Aagtdorp); hij overleed in Best (NB) in 1958.
Toen Jan bijna twee jaar oud was, overleed zijn vader
aan de gevolgen van een zonnesteek; zijn moeder over
leed zes jaar later. Dat was de reden dat Jan vanaf zijn
zevende jaar bij zijn grootouders in Bergen woonde. Hij
doorliep de openbare lagere school op de hoek van de
Dorpsstraat en de Schoolstraat (nu Ruïnelaan), waar hij
les kreeg van meester Pieter van Hoorn, die een begaafd
tekenaar was. In de jaren 1889-1891 heeft hij twee jaar
intern doorgebracht in het pensionaat Ruwenberg in Sint
Michielsgestel. Daar heeft hij zich verder bekwaamd in
het tekenen. Na deze opleiding is Jan Leijen werkzaam
geweest in de bakkerij van zijn grootvader. Daarnaast
werkte hij ook op het land van zijn grootvader. Dit werk
ging hem goed af, maar het was niet hetgeen waarin hij
door wilde gaan. Na een jaar kreeg hij de mogelijkheid
om bij timmerbedrijf Tuynman te gaan werken.
Daar kon hij zijn tekenvaardigheden verder ontwikkelen.
In 1893 werd op de hoek van de Doelenstraat en de
Gedempte Nieuwsloot in Alkmaar de ambachtsschool
geopend. Jan Leijen behoorde tot de eerste leerlingen
van deze school en heeft na drie jaar zijn opleiding
In 1896, twintig jaar oud, was hij werkzaam bij de bouw
van een pensionaat der Fransche zusters te Bennebroek,
waarbij hij meerdere weken heeft getekend in de direc
tiekeet. Hierna heeft hij in de omgeving van Amsterdam
voor diverse timmerbedrijven en architecten gewerkt,
waaronder architect P. Snel, totdat hij in 1899 een baan
kreeg bij een architect in Den Bosch. Van 1901-1903 had
hij diverse aanstellingen als leerling-architect, onder an
dere in Zwolle, Amsterdam en Deventer, maar hij zou in
die periode ook diverse studiereizen hebben gemaakt,
onder andere naar Frankrijk, Duitsland, België en Italië.
In 1903 vestigde Leijen zich in Bergen. Inmiddels had hij
zich dermate bekwaamd in het vak van architect, dat hij
zijn eigen woning kon ontwerpen: 'tSonnehuys (Karel de
Grotelaan 29, zie afbeelding 9), dat tevens als reclame
object fungeerde. Van de St. Josephstichting kreeg
Leijen opdracht om een pensionaat voor de Zusters
Ursulinen aan de Loudelsweg te ontwerpen. Maar
omdat de toenmalige bisschop, mgr. A.J. Callier van
Haarlem, nog nooit van de 27-jarige architect had ge
hoord, werd de opdracht verstrekt aan een collega
architect, J. Tonnaer, bij wie Leijen later opzichter werd.
Leijen was zeer teleurgesteld dat hij de opdracht misliep
en besloot op aanraden van architect A.C. Bleys een
studie architectuur te volgen aan de Koninklijke Acade
mie van Schoone Kunsten in Antwerpen. Nadat hij deze
in 1907 met succes had afgerond, keerde hij terug naar
Bergen, waar hij gedurende vele jaren talrijke woningen
en gebouwen zou ontwerpen. (Zie de tabellen op de
volgende pagina's.)
