Muimicke PoMTder
3
G-erirLCXtn
3ihert~.
Vogel Coy
Kaart 2. Detail uit de kaart van Blaeu, uitgegeven 1662. Landmeter was Joannes Dou. Het noorden is boven. In de cirkel het voormalige eiland
Scholm, Papenlant en Stalem, hier Goudert genaamd. In het midden van de kaart is de Groeneweg te zien, in het noorden de Nesdijk. Collectie
Regionaal Archief Alkmaar
Eilandjes in het Bergermeer
In het voormalige Bergermeer lagen diverse eilandjes, met
diverse veldnamen. Deze zijn te zien op kaart 1. Deze kaart
werd eerder in zwart-wit getoond in een artikel van Diederik
Aten in het Themanummer Polders rond Bergen (Bergense
Kroniek april 2006), maar nu hebben we de gelegenheid
om hem in kleur te tonen. De kaart is getekend door Dirk
Gerritsz. Langedijk (in het artikel van Aten stond ten onrechte
Gerrit Dirksz. Langedijk) en is gedateerd 1624 - van na de
inpoldering dus - maar deze is nagetekend naar een kaart uit
1541 (voor de inpoldering) die destijds in het stadhuis van
Alkmaar hing, waarschijnlijk van de hand van Louris Pietersz.
Oude veldnamen die op deze kaart te zien zijn, zijn onder
andere Stalem, Scholm, Papenlant en Tymansbosch.
Stalem is het oostelijke gedeelte van een eilandje in het
Bergermeer, waarop ook Scholm en Papenlant liggen. Henk
Schoorl heeft vermeldingen van deze namen gevonden van
rond 1555. Later is het voormalig eilandje in de inmiddels
ingepolderde Bergermeer ook onder één naam bekend
als Goudert (zie kaart 2). Goudert is een van de namen van
eilandjes in het Bergermeer die als straatnaam zijn gebruikt
bij een nieuwbouwlocatie bij de Zuurvensweg. Een andere
straat in die wijk heet Langerijm; deze naam zien we als
Lange Rijms Poel op kaart 2, maar op kaart 3 staat Lage
ryms Poel. Volgens Henk Schoorl, in zijn verhaal over de
bedijking van het Bergermeer, is Lage Rym de oorspronkelijk
naam.
De spellingswijze van deze namen verandert door de jaren
heen en ook de namen zelf zijn aan verandering onderhevig.
De verschillende spellingswijzen van de veldnamen zien we
onder andere in de database van Tamis Pronk met daarin
de transporten en hypotheken uit de Oud Rechterlijke en
Weeskamerarchieven (1612-1811) van Bergen NH. Hierin
komen we Schollum tegen in 1613 en 1673. In 1738 zien
we Schollum (aan den Ringdijk), in 1759 Scholm. De spelling
Schollem houdt tot zeker 1815 stand, blijkens de Kohieren
en gaarboeken van de ordinaire verpondingen, van de 100e en
200e penning en van de morgengelden over de huizen, heerlijke
goederen en oude landen, 1815. Ook de naam Stalem komt in
verschillende varianten voor: bijvoorbeeld in 1738 en 1759
als Stallum.
De namen Stalem en Schollem en hun varianten vallen
onder de -heem-namen, die ontstonden in de vroege
middeleeuwen. Heem betekent woning of verblijfplaats.
Later werd dit achtervoegsel veelal vervormd tot 'hem'
of 'um'. Het wordt dan voorafgegaan door de naam van
een belangrijk persoon, door werk dat ter plekke wordt
uitgeoefend of door een landschappelijke bijzonderheid. We
vinden dit bijvoorbeeld terug in de nog bestaande namen als
Haarlem, Sassenheim, Castricum, Bakkum en Wimmenum.
Wat is dan 'stal' in Stalem? Hiervoor zijn verschillende
verklaringen te geven. Volgens de taalkundige Boeken-
oogen is Stal een visrijke plaats, hetzij door de natuur
gevormd, hetzij gemaakt door middel van takken en
