Een verdwaalde
'Bergense'
scheepsnaam
RU WAALEWIJN
HET VOC-SCHIP 'HUYS TE BERGEN'
Soms komt een onderwerp voor de Bergense
Kroniek voort uit een toevallige bevinding. Zo
ook in dit geval. Rondkijkend op Google,
zoekend op de term 'huis te Bergen' kwam ik
allerlei commerciële sites tegen, zoals Huizen
te koop in Bergen, Makelaars in Bergen, Land
goed Huize Bergen (dat 'zich uitstekend leent
voor bijeenkomsten'), enz. enz. Ook aanbie
dingen in Bergen op Zoom, in Bergen Noor
wegen en 'een huis in de bergen van Noorwe
gen' kwamen voorbij. Tussen al deze
onderwerpen ook iets over Huize Ramp. Dan
zie ik een verwijzing naar 'de VOC-site', met
'gegevens VOC-schip Huis te Bergen'. Mijn
interesse was gewekt.
Als ik op de link klik, blijkt het te gaan over een zogenaamd
katschip met de naam Huys* te Bergen, dat in 1674 in ge
bruik is genomen door de West-Friese VOC-kamer Hoorn.
VOC staat voor de Vereenigde Oostindische Compagnie,
een particuliere Nederlandse handelsonderneming die van
de Staten-Generaal het monopolie had gekregen op de
overzeese handel tussen de Republiek der Zeven Verenigde
Nederlanden en Azië. De VOC bestond van 1602 t/m 1799.
Hoe komt het schip aan zijn naam?
Natuurlijk komen dan vragen op, zoals: hoe komt men
aan deze naam, wie zou de naamgever kunnen zijn en in
welke hoedanigheid kon iemand een naam aan een VOC-
schip geven. We weten dat Anthonis Studler van Surck
zeer vermogend was, onder andere door aandelen in de
VOC (zie de themanummers 9 en 11 van de Bergense
Kroniek). Mede hierdoor kon hij in 1641 opdracht geven
voor de aanleg van Het Hof te Bergen. Zou hij daarmee
recht hebben om een VOC-schip naar het Huys te Bergen
te noemen? Dan moeten we weten of aandeelhouders
recht hebben een schip een naam te geven. Dat recht was
voorbehouden aan bewindhebbers die zitting hadden in
een VOC-kamer. Maar aandelenbezit alleen was daarvoor
niet voldoende. Om zitting te hebben in een VOC-kamer
moest men een 'heer van stand' zijn. Bijvoorbeeld een bur
gemeester, met een aandelenbezit van minstens 3000.
Daaraan voldeed Anthonis sr. wel: hij was op 24 december
1661 benoemd als lid van de vroedschap van de Stad Alk
maar en was voldoende kredietwaardig. Maar het feit dat
Anthonis sr. op 1 januari 1666 is overleden en het schip
Huys te Bergen in 1674 in gebruik is genomen, geeft aan
dat hij niets met de naamgeving van het kat-schip te ma
ken gehad kan hebben. Na vier sterfgevallen onder de
'vroede vaderen' van Alkmaar - waaronder dat van Antho
nis sr. - werd het aantal vroedschapsleden in 1674 weer van
20 op 24 leden gebracht, met als burgemeester Anthonis
jr. die in 1642 is geboren en als oudste zoon de titel Heer
van Bergen erfde, met daarbij een aanzienlijk kapitaal, on
der andere aandelen VOC. Ook het familiewoonhuis aan
de Nieuwesloot hoek Doelenstaat in Alkmaar viel hem ten
deel. Dit maakte dat Anthonis jr. als burgemeester van de
stad Alkmaar in 1674 een bewindhebbersplaats in de VOC-
kamer kon verkrijgen. Aangenomen kan worden dat hij in
deze positie als bewindhebber in de VOC-kamer Hoorn
voor de naam 'Huys te Bergen' voor een katschip heeft
gepleit.
Katschip
Wat moeten wij Kronieklezers ons voorstellen bij de naam
'katschip' voor het scheepstype, dat dan ook nog de naam
Huys te Bergen draagt? Nicolaas Witsen schreef in het
bekende zeventiende-eeuwse scheepsbouwboek onder
16
