i-f-L
J* N&Z- .XlL-fX
tfcu1
Tci - Hi/?UC x
O T KAIVAAJj
Chris Ij li ft B e i 'ii a r tl 122 ft
2)cc cm e er 2 4
S0 7ia dl i<'a/c
1
r C A-'
T li O F I t
vjl n ii i:
Z.M.Fr eg at Bell cm a
/o Decern 4?er Z 4
4
BERGENSE KRONIEK, NOVEMBER 2015
L-5'mTinr.^n-rr-r-^--r
V SCXf>
itÉ»
4t—.c.-. ir *~.r ir-rn'.^ü.
So
Deel van een kopergravure van Cornelis van Baarsel ter gelegenheid van de opening van het Groot Noordhollandsch Kanaal. Bezit Theo de Graaff.
en dat de tollen te Schoorl en Koedijk door de Stad Alk
maar werden verpacht. De tarieven van de tolgelden,
te vorderen aan de passanten, werden bepaald volgens
Zijne Majesteits (Willem II) Besluit van 6 augustus 1841
No. 323. Opmerkelijk is dat in dit Besluit ook de tol bij de
eerdergenoemde Schulpweg van Bergen tot Alkmaar (de
huidige Bergerweg) was opgenomen. In vijftien artikelen
werd verordonneerd waaraan de tolgaarder zich had te
houden. Zo noemt artikel 4 de plichten van de tolgaarder:
'bij aankomst van den reiziger de tol ontvangen, zonder enig
oponthoud en alle in het Rijk gangbare munten aannemen
De inkomsten uit de verpachtingen dienden te worden
gebruikt voor het onderhoud van de betreffende wegen.
Als brugwachter te Koedijk wordt Klaas Kleijenburg be-
edigd. Hij krijgt een traktement van 7,-- per week en
pacht de tol en het tolhuis voor 210,-- per jaar. Dit is een
van de veertien tollen op de Rijks route van Heemstede
tot Den Helder, een afstand van ruim 100 km. Bij elk van
de tollen op dit traject was een ruiter te paard 0,05 aan
tol verschuldigd; in totaal dus 0,70. Voetgangers konden
tolvrij passeren, evenals de hondenkar, die veelal werd
gebruikt als invalidenvoertuig of als transportmiddel voor
neringdoenden als bakkers en dergelijke.
Tol aan de Schulpweg
De verpachting van de tol aan de Schulpweg werd uitge
voerd door de gemeente Bergen. Hiervoor diende wel
elke drie jaar toestemming te worden gevraagd aan Zijne
Majesteit. Op 1 januari 1842 ging Bergen een erfpacht
overeenkomst voor 99 jaar aan met het polderbestuur van
de Bergermeer voor een stuk grond direct ten noorden
van de Dikke Molen a 7,-- per jaar voor de bouw en
onderhoud van een 'behoorlijk' tolhuis. Een van de voor
waarden was dat er rond de woning geen bomen mochten
worden aangeplant vanwege het windrecht van de molen.
Als eerste pachter meldde de gemeentebode Joost Ivangh
zich reeds aan in 1840, echter met het verzoek of hij zijn
functie als bode mag voortzetten en of hij gedurende zijn
afwezigheid door de veldwachter mag worden waargeno
men voor de helft van zijn traktement als bode.
Bij de verpachting van de tol vanaf 1899 werd het recht
toegevoegd de pacht op te zeggen binnen drie maanden
na opening van de tramlijn Alkmaar - Bergen.
In 1900 eindigde de bemoeienis van het Rijk met het tol
heken. Dit betekende niet dat de gemeente Bergen deze
bron van inkomsten liet varen. De gemeente verpachtte nu
de tol aan de Schulpweg/Bergerweg onder dezelfde con
dities, echter in termijnen van vijf jaren.
In de gemeenteraadsverslagen worden als pachters van de
tol aan de Schulpweg/Bergerweg onder meer genoemd
H. Hilbrand, P van den Berg, D. Laan Jzn, M.C. Bruin,
en A.J. Peeck uit Schoorl. Deze laatste stond borg voor
J. Huisman als zetbaas. Deze Huisman bleek, na herhaalde
aanmaningen, onwillig om aan zijn financiële verplichtin
gen te voldoen, waarop Peeck door de gemeente aanspra
kelijk werd gesteld. Om verdere problemen te voorkomen,
maakte deze gebruik van het recht de pacht binnen drie
maanden na de opening van de tramlijn op de zeggen,
wat nog net het geval was.
Pieter Schoen was de volgende tolgaarder. Zijn kleinzoon
Peter geeft op pagina 6 een indruk van het reilen en zei
len van het tolheffen. In 1915 trok Pieter Schoen zich als
tolgaarder terug en werd de tol door Reindert Tolsma
gepacht, voor 2305,-- per jaar. Hoewel ons land tijdens
