Periode*
Naam
1254 tot 1279
Simon II van Haarlem
1279 tot 1305+
Dirk van Haarlem
1305+ tot 1315-
Willem van Haarlem
1315-tot 1315
Hendrik van Diepenheim
1315 tot 1321
Jan van Bergen
1321 tot 1343-
Jutte van Bergen-Persijn
1343-tot 1345
Florens I van Haamstede
1345 tot 1351
Goede van Bergen
1351 tot 1369-
Gerard van Merxem
1369-tot 1377+
Goede van Bergen of
Jan I van Haamstede
1377+ tot 1404
Jan I van Haamstede
1404
Jan II van Haamstede
10
BERGENSE KRONIEK, NOVEMBER 2015
Limmen, Castricum en Heemskerk. In 1254 wordt hij - voor
zover bekend als eerste - ook heer van Bergen. In tabel 2 is
te zien wie zijn opvolgers zijn geweest. Vanaf het moment
dat Floris V in 1266 op twaalfjarige leeftijd als meerderjarig
wordt beschouwd en aan het bewind komt als graaf van
Holland, treedt Simon samen met twee andere edelen ge
durende minstens tien jaar op als diens politieke hoofdadvi
seur. Ook leent Simon aan Floris in 1266 het enorme bedrag
van 2000 pond, wat Floris hem een paar jaar later in twee
termijnen terugbetaalt. Simons rijkdom stelt hem in staat
om zich in Heemskerk het grote kasteel te laten bouwen,
dat jaren later Oud Haarlem zal heten. Meer over dit kasteel
verderop in het artikel. Simon II is ook baljuw van Zeeland
geweest en later baljuw van Kennemerland.
In lijn met de familietraditie is Simon II niet alleen zijn
graaf van Holland zeer toegewijd, maar ook zijn Schepper.
Als Haarlem in 1245 stadsrechten krijgt, vertrekt hij naar
Heemskerk en schenkt hij zijn Haarlemse stadskasteel
- tussen de Grote Houtstraat en de Warmoesstraat - aan de
Karmelieten om er een klooster van te maken. Simon kiest
dat klooster ook als zijn laatste rustplaats. Als fundator krijgt
zijn graf een ereplaats vóór het altaar in de kapel van het
klooster, wat hem een zweem van heiligheid verleent. Kloos-
Tabel 2. De oudste ambachtsheren en -vrouwen van Bergen
De heerlijke rechten van Bergen waren erfelijk leen
goed, zodat voor de opvolging geen grafelijke toe
stemming nodig was. Toch liet men nieuwe beleningen
soms voor de zekerheid bevestigen per grafelijk de
creet. Bovenstaande lijst is gebaseerd op dergelijke
bevestigingsoorkonden en op familierelaties, en wijkt
op onderdelen af van de lijst in themanummer 9 van
de Bergense Kroniek. De verantwoording is opgeno
men in de geannoteerde versie van dit artikel, die bij
de redactie is aan te vragen.
jaar-: in of voor het aangegeven jaar; jaar+: in of na
het aangegeven jaar.
ters zijn bruggenhoofden naar de hemel, zeker voor mensen
als Simon die het kunnen betalen dat er na hun dood nog
jarenlang voor hun zielenheil wordt gebeden. De familie
houdt dit soort tradities nog heel lang in stand. Simons
verre nazaat Jan II van Haamstede doet in het jaar 1410
zelfs afstand van zijn functie als heer van Bergen om monnik
te worden in een Kartuizer klooster. Maar daarmee lopen we
ver vooruit op de ontwikkelingen.
Ook over Simons zoon Dirk (zevende generatie), vader van
Jan van Bergen, zijn wetenswaardigheden te vermelden. In
1279 wordt hij heer van Bergen en als gunsteling van Floris
V krijgt hij ook de tienden en de rechtsmacht van enkele an
dere ambachten in leen, wat hem een aardig extra inkomen
oplevert. Kort na de moord op Floris V in 1296 verdedigt hij
heel heldhaftig, met uiteindelijk slechts vijf man, het Mui-
derslot tegen een aanval van de bisschop van Utrecht.
Aan die gebeurtenis heeft Melis Stoke in zijn Rijmkroniek
een uitvoerige passage gewijd, waarvan in het kader op
pag. 11 de laatste regels zijn weergegeven. Na de moord
op Floris V moet Dirk, ondanks zijn heldhaftige optreden
voor diens partij - net als zijn broer Willem en veel andere
hoge edelen - bewijzen dat hij onschuldig is, wat hem uitein
delijk lukt. Ook moet hij tweemaal zijn trouw aan de nieuwe
graaf Willem I van Henegouwen betuigen, wat beide keren
schriftelijk wordt vastgelegd.
De bisschop laat Dirk na verloop van tijd weer vrij, maar laat
het Muiderslot tot de grond toe afbreken. Alleen de funda
menten blijven intact. Daarop zal later - omstreeks 1370 -
het huidige Muiderslot verrijzen.
Dirk is de laatste Van Haarlem, zijn enige zoon zal door het
leven gaan als Jan van Bergen. Hij was de vader van jonk
vrouw Goede, om wie dit hele verhaal is begonnen. In een
volgend nummer van de Bergense Kroniek zal tot besluit
van deze driedelige serie nog een beschouwing worden ge
wijd aan haar familie van moederszijde, het aloude geslacht
Persijn.
Kasteel Oud Haarlem
Zoals hiervoor al vermeld, liet de bijzonder rijke Simon II
(zesde generatie), eerste heer van Bergen, zich in
Heemskerk een groot kasteel bouwen, dat jaren later Oud
Haarlem zou heten. Vanuit dit kasteel werd gedurende 70
jaar ook het ambacht Bergen bestuurd. Bergenaren hebben
dus daarheen moeten lopen als ze door hun heer werden
ontboden.
De Van Haarlems hebben het kasteel bewoond vanaf de
bouw omstreeks het jaar 1250. Na stichter Simon II woonde
hier zijn zoon Dirk en tot slot zijn kleinzoon Jan van Bergen.
Na zijn vertrek uit Haarlem kocht Simon II samen met een
zwager in 1248 van de Hollandse graaf een groot stuk
grond in Heemskerk, plaatselijk Hofland genoemd. Die
naam verwijst naar het 'hof' dat daar was gevestigd, een
centrale boerderij annex bestuurscentrum, een overblijf-
