Boeren met
oude sfeer
INTERVIEW MET
JAN EN LIA ZWAKMAN
Jan en Lia Zwakman. Foto: Yvon Bos Eyssen
Tijdens een rondleiding voor leden van de
Historische Vereniging Bergen NH kan men
de monumentale boerderij van Jan en Lia
Zwakman aan het Wiertdijkje bewonderen,
waar nog altijd de oude stal en de bedsteden
bewaard zijn gebleven.
Het pand is sinds 1983 een Rijksmonument.
Jan Zwakman werd hier geboren in 1950 en
woont er nog steeds, sinds 1978 met zijn
vrouw Lia, die volledig meewerkt in het
bedrijf. Door een interview met Jan en Lia
krijgen we een beeld van deze mensen die
wel modern boeren, maar het belangrijk
vinden de oude sfeer van de boerderij te
behouden.
Het is winter - wij zitten in de knusse keuken met de ori
ginele houten kasten. Daar is het lekker warm, maar met
flinke kou mist de boerderij de warmte van de koeien die
voorheen in de stal stonden.
Jans vader, Piet Zwakman, was de enige zoon. In die tijd
nam je dan - geschikt of niet - de boerderij over. Eigenlijk
was Piet meer een tuinman dan een boer. Hij hield niet van
de moderne machines en zei eens 'Ik ben een eeuw te laat
geboren'. De tractor deed zijn intrede en in 1960 - Jan was
toen tien jaar - kwam de eerste melkmachine op de boer
derij. Gaandeweg is Jan in het bedrijf gegroeid en in 1973
nam hij het bedrijf over.
Arme grond, simpele boerderij
Boeren is een mooi beroep, vindt Jan: 'Je bent je eigen
baas en je kan de dag indelen zoals jij wilt. En je leeft met
de natuur.' Jan werkt graag precies en houdt van behou
dend boeren. Het landwerk - met name het grasland on
derhouden - staat voorop. Het grasland aan het Wiertdijkje
kan niet tippen aan gras op de klei. De zandgrond is arm.
Aan de duinvoet ligt wel 3,75 m zand, terwijl bijvoorbeeld
de Nessen direct op de klei liggen. Aan het Wiertdijkje zit
de klei een halve meter onder het zand dat is ooit versto-
ven vanaf de duinen. Door de arme grond - en dus een
geringere opbrengst - zijn de boerderijen op het zand
'simpeler' dan de grote versierde boerderijen in West
Friesland die op klei zijn gevestigd.
De kunstmest heeft voor de boeren op het zand een grote
vooruitgang betekend. Ook de veestapel is verbeterd, met
name door de genetische verbeteringen via kunstmatige
inseminatie. Hierdoor nam de melkproductie toe, maar het
selecteren op productie ging ten koste van de levensduur
van de koe. Jan: 'Tegenwoordig is dat weer meer in even
wicht.'
Veranderingen
Voor 1973 stonden de koeien nog achterin de stolp. Maar
het bedrijf 'groeide uit zijn jasje' zoals Jan zegt. In de jaren
60-70 kregen boeren meer voorlichting en groeide de vee
stapel. Daarom werden er meer stallen bijgebouwd. Zo liet
Jan, toen hij het bedrijf overnam, in 1973 een Zuid-Hol
landse stal ('aanbindstal') bouwen. En zo komt het dat de
boerderij met flinke kou nu de warmte van de koeien mist.
Er is wel veel regelgeving, vindt Jan: mestadministratie
en tot voor kort de melkquotering... Maar dat is ook een
uitdaging. Die mestlimiet is hier op het zand wel een
probleem. Zand is namelijk uitspoelgevoelig; dat wil zeg
gen dat er makkelijk te veel stikstof vanuit de mest in het
grondwater komt. De stichting Landelijk Meetnet neemt
jaarlijks op 1 meter diepte een monster van het grondwa
ter om de hoeveelheid stikstof (nitraat) in het grondwater
te controleren.
27
