Melk als het witte goud VAN AMBACHTELIJK NAAR ZUIVELREUZEN IF; r fi.fi Zuivelfabriek Wilhelmina in bedrijf in 1914. Foto: A.J. Bonda. Collectie Regionaal Archief Alkmaar Twee citaten uit een leerboek voor aankomende melkcontroleurs uit 1917: '...na de geboorte van een jong begint zich bij het vrouwelijk zoogdier in klieren, welke aan de buikzijde van het lichaam gelegen zijn, eene vloeistof te vormen, waarmede het jonge dier zich gedurende den eersten tijd van zijn bestaan zal voeden. Deze vloeistof heet melk...\ '.bij sommige dieren kan de melk kunstmatig aan de klieren worden onttrokken. Deze bewerking heet melken en wordt vooral op koeien toegepast Ziehier in een notendop de omschrijving van de melkveehouderij annex zuivelsector. Van boter en kaas Zo'n 150 jaar geleden telde ons land ruim 80.000 boerderij en. Op een groot deel hiervan hield men zich bezig met de zuivelproductie. Tot dan toe tijd vonden de verkrijging van de melk en de verwerking tot kaas en boter plaats op de boerderij, volgens eeuwenoude methodes. Het was een ar beidsintensief en langdurig proces, met name doordat men de room op natuurlijke wijze, spontaan, liet scheiden van de melk. De room kwam bovendrijven en kaas werd gemaakt van de afgeroomde melk ('ondermelk'). De overgebleven room werd daarna tot boter verwerkt. Op zich is het kaasmaken een simpel proces (zie kader), waarvan de techniek en ervaring steeds werd overgebracht van vader op zoon, respectievelijk van moeder op dochter. Hygiëne stond nog in de kinderschoenen, en in veel geval len werd gewerkt met houten gereedschappen, waarin zich makkelijk bacteriën konden nestelen. Door de uitvinding van een soort melkcentrifuge door de Zweed Gustaf de Laval in 1879 werd het mogelijk de rauwe melk machinaal - en sneller - te ontromen. De zwaardere on dermelk werd zo gescheiden van de lichtere room, waarna - net als voorheen - de room werd gebruikt voor de boter- productie en de ondermelk voor de kaasbereiding. Een andere ingrijpende ontwikkeling was de uitvinding van de margarine in 1869 door de Fransman Hippolyte Mège- Mouriés. De uitvinding van 'kunstboter' kwam als geroepen. Boter was een schaars en duur product, ook al door de grote vraag van de Britse markt. In Nederland waren het daarna (1871) de boterhandelaren Simon van den Bergh en Antoon Jurgens in Oss, die de margarineproductie ter hand namen. 8

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Bergense kroniek | 2015 | | pagina 10