4
BERGENSE KRONIEK, APRIL 2015
Nieuw-Nederland was gesticht. En tevens van het feit dat
de landverhuizers op de zuidpunt van Manhattan het Fort
Amsterdam en de handelspost Nieuw-Amsterdam hadden
gebouwd.
Aantrekkelijk tractement
Bij het overleg van de gereformeerde classis Amsterdam
met Megapolensis over zijn functie in Nieuw-Nederland zat
ook een grootgrondbezitter. Het was de schatrijke, Am
sterdamse diamanthandelaar Kiliaen van Rensselaer, die in
Nieuw-Nederland van de indianen een uitgestrekt grond
gebied voor zijn privé-landbouwonderneming had gekocht.
Daarom mocht deze belangrijke investeerder zich 'patroon'
Van Rensselaerswijck noemen. In dit 'patroonschap' lagen
het Fort Oranje en de handelspost Beverwijck (nu de New
Yorkse voorstad Albany). Van Rensselaer was bereid de pre
dikant te betalen, want hij vond een geestelijke leidsman
voor de bewoners van zijn grondgebied absoluut nodig.
Megapolensis tekende op 6 april 1642 te Amsterdam een
contract voor zes jaar en werd daarmee de eerste gerefor
meerde predikant van Rensselaerswijck. Patroon Van Rensse
laer beloofde hem een onkostenvergoeding van f 300,--
voor vertrek, vrije overtocht voor het hele gezin en een
ongekend jaartractement van f 1000,--. Johannes kreeg de
opdracht om voor de bonthandelaren, ambachtslieden, mili
tairen en bestuurders van Rensselaerswijck en hun gezinnen
een gereformeerde gemeente te stichten en daar te preken.
Tevens zou de dominee zendingswerk verrichten onder de
buiten de nederzetting levende Mohawk-indianen.
3t?e
De in 1634 gebouwde kerk van de Wieringerwaard. Tekening van
Jacob Stellingwerf, naar Andries Schoemaker, 1727. Bron: Provinciale
Atlas, Haarlem
Naar Nieuw-Nederland
Begin juni 1642 gingen Megapolensis, zijn gezin en 17 land
verhuizers in Amsterdam aan boord van de driemaster de
De toekomstige kerk van vader en (later) zoon Megapolensis, reeds
ingetekend in de pas drooggevallen en verkavelde Wieringerwaard.
Detail kaart uit 1611. Bron: Topografisch-Historische Atlas, Regionaal
Archief Alkmaar
Houttuijn. Via de Zuiderzee zeilde men naar de rede van
Texel om van daaruit op 14 juni de lange zeereis te begin
nen. Meestal duurde zo'n overtocht 93 dagen, maar de
Houttuijn bereikte Nieuw-Amsterdam al na 51 dagen en
kwam aan op maandag 4 augustus. Het schip zeilde nog een
aantal kilometers de Hudson op en bij Fort Oranje (Rensse
laerswijck) ging iedereen aan land. Het gezin Megapolensis
had de Oude Wereld voorgoed vaarwel gezegd; dominee
Johannes kon vol energie met zijn pionierswerk in Amerika
beginnen.
Verbazingwekkend, dat omstreeks die tijd twee avontuurlijke
Bergenaren vlak na elkaar hun dorp verlieten. Dominee Me-
gapolensis (39) zeilde naar Nieuw-Nederland, meubelmaker
Pieter Cornelisz. Goolen (23) vertrok naar Parijs (zie elders in
deze Kroniek).
Johannes jr. hield al op zondag 17 augustus zijn eerste preek
in 'het Packhuijs' voor ongeveer honderd toehoorders, on
der wie een aantal indianen. Hij stuurde zijn preek naar Van
Rensselaer om deze bij oom Johannes sr. in Koedijk te laten
bezorgen: een eerste bewijs van zijn pionierswerk overzee.
Goed met de indianen
Met de Mohawk-indianen stond Johannes ondertussen op
goede voet; hij leerde hun taal spreken en preekte onder
hen. In een brief naar Holland schreef hij over hun lichaams
bouw, kleding en geloof, alsmede over het wrede omgaan
met (krijgs)gevangenen van deze 'Mahakwase' indianen. De
geschreven tekst werd in Alkmaar in 1644 tegen Johannes'
zin gedrukt en als geschrift verkocht. Zo maakten onze voor
ouders kennis met de eerste 'indianenverhalen'.
Megapolensis leerde ook de jacht van de indianen op de
talloze bevers en otters kennen die dit gebied ('Beverwijck')
bevolkten. De jagers ruilden de duizenden pelzen met de
Hollandse bonthandelaren voor onder andere vuurwapens
en alcohol. In het vaderland, dat in de 17de eeuw extreme
winters doormaakte (de Kleine IJstijd), werden hiervan
prachtige - en nuttige - mutsen en bontjassen gemaakt.
