Overlijden van Hendrick van Brederode
17
GROTE GEUS HENDRICK VAN BREDERODE, HEER VAN BERGEN
vogels vliegen weg, als u geen maatregelen neemt', schrijft de
graaf van Megen aan Margaretha. Deze graaf van Megen landt
op 3 mei 1567 met zijn leger in Schellinkhout, vanwaar hij een
achtervolging op de troepen van Hendrick van Brederode inzet,
die door hem in Amsterdam waren afgedankt. Deze soldaten -
ruim 2400 man, voornamelijk Walen - hadden korte tijd voor
Hoorn gelegen, waar zij een poging deden om buskruit en enige
schepen te krijgen. Toen dit uiteindelijk was gelukt, bleek dat de
graaf van Megen de haven had afgesloten. Daarop besloot men
naar Medemblik te trekken. Het merendeel der achtervolgden
vluchtte over zee naar Embden (Emden) in Noord Duitsland,
dichtbij Groningen, de belangrijkste wijkplaats voor geuzen en
bannelingen.
Op 22 augustus 1567 neemt Fernando Alvarez de Toledo,
hertog van Alba (Alva), het gezag in de opstandige Nederlanden
over van Margaretha van Parma. Met een leger van 10.000 man
zal hij met ijzeren vuist regeren. Alva richt een speciale recht
bank op om de ketters te vonnissen: De Raad van Beroerten in
de volksmond de Bloedraad. Willem van Oranje stuurt Alva een
vriendelijke welkomstbrief. In de Nederlanden worden circa
1070 mensen door de Raad van Beroerten ter dood veroordeeld
en geëxecuteerd. Ruim 11.000 mensen worden verbannen. In
januari 1568 tekenen Hendrick van Brederode, Diederic Sonoy
(Snoey; 1529-1597) en zeven andere edelen 'het Compromis':
een afspraak om samen de Spanjaarden te bestrijden.
Op 15 februari 1568 overlijdt Hendrick van Brederode -volledig
onverwacht- in ballingschap op kasteel Horneburg van Jobst
(Joost) von Schauenburg (Schaumburg), in de buurt van Gemen,
waar hij wordt begraven. Jobst is de oom van zijn vrouw Ama-
lia. De verhouding tussen Willem van Oranje en Hendrick van
Brederode is door Willems hypocriete houding sterk verslech
terd. Hendrick, kinderloos, schrapt Van Oranje uit zijn testa
ment vanwege diens dubieuze opstelling en gebrek aan steun bij
de opstand. In zijn nieuwe testament, dat 's middags om drie
uur op de dag van zijn heengaan door notaris Ulenbroch wordt
opgenomen, wordt zijn weduwe Amalia het vruchtgebruik van
een aantal lenen gegeven, inclusief de Heerlijkheid Bergen.
Zij houdt de titel Vrouwe van Brederode, Bergen ende 't Oge.
Zij hertrouwt met Frederik III van de Palts (1515 - 1576), bijge
naamd 'de Vrome', initiator van de Heidelbergse Cathechismus.
Amalia krijgt dan de titels 'Palsgravinne ende Churfürstinne'.
Fernando Alvarez de
Toledo, Hertog van Alba
(Alva). Kopie naar Willem
Key, Rijksmuseum
De Heerlijkheden Bergen en Callantsoog in het noorderkwar
tier van Holland worden nagelaten aan de naar Hendrick ver
noemde peetzoon Heinrich, graaf van Holstein-Schauenburg,
Pinnenberg en Sterneburg, vrijheer van Gemen. Zijn vader Jobst
behartigt de belangen van zijn zoon. Nadat Jobst in 1581 is
overleden wordt Heinrich in 1588 als heer van Bergen ingehul
digd. Heinrich, op 21 februari 1566 geboren, trouwt in 1592 met
Mechteld van Limburg-Stirum en overlijdt op 15 oktober 1597,
31 jaar oud. Zijn zoon Jobst, geboren in 1593, volgt hem op en
zijn moeder treedt op als zijn voogd. Na de dood van Hendrick
van Brederode en de arrestatie van zijn oudste zoon Filips Wil
lem van Nassau op 14 februari 1568, neemt Willem van Oranje
meer en meer de leiding van het gewapend verzet op zich.
- 19 mei 1568. Jarich van Tjepma, rentmeester der Vroonlanden,
wordt beëdigd als ontvanger der verbeurd verklaarde goede
ren van ketters in het Noorderkwartier, maar de goederen van
de gevluchte heer Van Brederode blijven onder de rentmeester
van Kennemerland en West-Friesland.
- 4 juni. Lamoraal, graaf van Egmond, en Philips, graaf van
Hoorne, zijn door Raad van Beroerten (de Bloedraad) ter dood
veroordeeld en de volgende dag op Pinksteravond met het
zwaard geëxecuteerd, eerst de graaf van Egmond en daarna
de graaf van Hoorne (KvA). Het schavot was met zwart laken
overtrokken. Egmond stierf op zijn verzoek als eerste; hij
wilde het levenloze lichaam van Horne, die hij naar Brussel
had gehaald, niet zien. Hun moord was een vergelding voor
de Slag bij Heiligerlee in mei 1568. Daarbij viel een huurleger,
dat Willem van Oranje voor eigen rekening op de been had
gebracht, de Nederlanden binnen.
- 23 juli. In Alkmaar wordt Dr. Cornelis Verheyden wegens ket
terij onthoofd. Hij was een vriend van Dr. Pieter van Foreest,
voor wie hij 3 uur voor zijn terechtstelling een carmen schreef.
- 31augustus. Een groot aantal gevluchte personen te Alkmaar
wordt door de hertog van Alva ingedaagd: Ondermeer Pieter
Cornelisz alias Grote Philip, Mr. Arnout Rozenberg, drost van
Vianen, Willem Mostert, Adriaen Doedesz, Mr. Nanning van
Foreest, Dirk en Jan van Foreest, Mr. Willem Franse med. dr.,
Wilhelm von Trier, Johan de Boer, Mr. Gysbert Cornelisz Schil
der, Willem Lambrecht Boekhandelaer, Simon van Schoorl,
schrijfmeester der stad Haarlem, Dirk Maertensz van Schagen.
En van Schoorl en Kamp, Adriaen Cornelisz alias Roodhooft,
Ridder Thomasz, Johan Huik, Adriaen Jacobsz en Frederick
Bartholomeusz, zijnde ene Jan van Campen en nog iemand
Hendrick van Brederode, Potloodte
kening van Jacques Le Boucq (1520
1573), Biblioteque Nationale, Atrecht
