Dus voldoende voor Goede om er een tijdlang van te kun
nen leven. Het is een aardige geste van graaf Willem III dat
hij het verlies van haar Nieuwkoopse leengoed goedmaakt
door haar een soort wezenpensioen toe te kennen. Dat past
trouwens wel in zijn gulle levensstijl: na zijn aantreden orga
niseert hij een hoghe, costelicke festiviteit voor tien graven,
honderd ridders/legeraanvoerders en duizend ridders. Of hij
Goede's moeder Jutte ook van zijn vrijgevigheid heeft laten
profiteren door haar een weduwenpensioen te geven is niet
bekend; wél had zij een woning in Bergen van hem in leen.
Misschien was graaf Willem ook wel gecharmeerd van de
jonge Goede, want als zij in 1327 door hem wordt uitgehu
welijkt aan Floris van Haemstede mag zij alle bezittingen
houden die zij van de Persijn-kant na haar moeders dood zal
erven en geeft hij haar bovendien een jaargeld van 100 pond
cadeau.
In tabel 2 worden onder meer vijf hoeven uit het voormalige
bezit van Jan van Bergen in Nieuwkoop genoemd. Daarvan
is de locatie helaas niet te achterhalen, al is in een oorkonde
van 1316 wel sprake van een bepaald goed dat Jan van Ber
gen in Nieuwcoop en over de Mije van de graaf in leen hield;
kennelijk zijn dat die vijf hoeven. De omschrijving 'over de
Meije' brengt ons echter niet veel verder, want vanuit Den
Haag gezien ligt heel Nieuwkoop 'over de Meije'.
De familie Van Bergen heeft in Nieuwkoop behalve dit leen
goed ook 'vrij eigen' bezit gehad. Dat blijkt uit het verslag
van een enquête die in 1369 in Rijnland wordt gehouden als
de grafelijke baljuw Willem van Naaldwijk van corruptie
wordt verdacht. Bij die gelegenheid noemen vier Nieuw-
koopse getuigen de naam Vrouwe van Marxem. Aangezien
Goedes tweede man van Marxem heet kan daarmee niemand
anders zijn bedoeld dan zij. In al deze vier getuigenissen
gaat het om geld dat de getuigen aan de baljuw hadden be
taald van den goeden ghelde van der vr(o)uwen van Mar-
xem. Wat er precies aan de hand was is niet duidelijk, maar
daar gaat het ook niet om. Het punt is dat de familie Van
Bergen daar ook ander bezit heeft gehad dan leengoed en
dat in 1353 blijkbaar niet alles is verkocht.
Goede heeft lang geleefd, ze is overleden na 1377. Van het
ooit zo invloedrijke geslacht Van Haarlem resteert dan al
niets meer dan de schrijn met archiefstukken in de Haagse
Hofkapel, waarin de hele familie op die manier bij wijze
van spreken is bijgezet. Daarnaast leeft hun naam anno 2014
alleen nog voort in de benaming van het familiekasteel Oud
Haarlem, dat al meer dan zes en een halve eeuw geleden is
verwoest. En er is al helemaal niets meer dat nog herinnert
aan de Persijns. Maar beide families hebben in de archieven
juist voldoende sporen nagelaten om ons nog enigszins een
beeld te kunnen vormen van het leven van Jan van Bergen,
Jutte Persijn en hun dochter jonkvrouw Goede, met haar
wezenpensioen uit Nieuwkoops korentienden.
Een geannoteerde versie van dit artikel is verkrijgbaar bij de
redactie van de Bergense Kroniek: redactie@hvb-nh.nl
10
BERGENSE KRONIEK, NOVEMBER 2014
Geraadpleegde literatuur
- Nationaal Archief 3.01.01-1434, grafelijke rekeningen [zie ook bij
Hamaker].
- Hendrik Battjes, 1e 'De waterstaatkundige ontwikkeling van
Nieuwkoop aan de hand van kaarten', in: Nieuwkoop Beelden en
fragmenten, Nieuwkoop 1982 [ontginningen]; 2e 'De enquête van 1369
en de oorkonde van 1396', deel I en II, in: Rondom Nieuwecoop 2004.3
en 2004.4 [van Merxem in Nieuwkoop]; 3e Daar bisschop Gwijde leyt',
deel I van de serie 'Uit Nieuwkoops korentiende', in: Rondom
Nieuwecoop 2005.2 [Gwijde]; 4e 'Joncfrouwe van Berghen', deel II
van dezelfde serie, in Rondom Nieuwecoop 2005.3 [bezit Van Bergen
in Nieuwkoop]; 5e 'Veensoufflé, de ruimtelijke ontwikkeling van
Nieuwkoop tot de 14e eeuw', in:Tien eeuwen Nieuwkoop, Nieuwkoop
2005a [ontginningen].
- L.P.C. van den Bergh, Oorkondenboek van Holland en Zeeland,
Amsterdam 's Gravenhage 1866 [oorkonde 1279].
- D.E.H. de Boer en E.H.P. Gordfunke, Graven van Holland, Zutphen
1997 [gegevens betr. graven].
- E.H.P Gordfunke, Macht en aanzien, Kennemer adel in de volle
Middeleeuwen [1050-1350], Zutphen 2013, [geslachten Persijn en
Van Haarlem]
- J. Craandijk, 1e 'Het geslacht Persijn van Waterland', in: Bijdragen
voor vaderlandsche geschiedenis en oudheidkunde, Den Haag 1900
[geslacht Persijn]; 2e 'Proeve eener geschiedenis van het geslacht
Van Haarlem', idem, 1900 [geslacht van Haarlem]. 3e 'Naschrift', idem
1902.
- H.G. Hamaker, 1e De rekeningen der grafelijkheid van Holland onder
hetHenegouwsche huis, eerste deel, Utrecht 1875 [Nieuwkoop in
rekeningen 1316/1317 en 1334]; 2e Idem tweede deel, Utrecht 1876
[Nieuwkoop in rekening 1343/1344].
- J.C. Kort, 1e Het archief van de heren van Haarlem, in het NA,
den Haag 1976 (oorkonden en genealogie Van Haarlem);
2e Ons Voorgeslacht 1989 (oorkonden Van Haarlem en Van Bergen).
- H. van der Linden, De Cope, Bijdrage tot de rechtsgeschiedenis
van de openlegging der Hollands-Utrechtse laagvlakte, Alphen
aan den Rijn 1955 [gang van zaken ontginningen algemeen resp. in
Nieuwkoop].
- Ger van der Most, 'Het afghestorven adelick geslacht van die van
Van der Meije', in: Tien eeuwen Nieuwkoop, Nieuwkoop 2005
(fam. Van der Meije).
- S. Muller Fzn, A.C. Bouwman e.a., Oorkondenboek van het Sticht van
Utrecht, deel 1, Utrecht 1920 (oorkonde 1119).
- W. Prevenier en J.G. Smit, Bronnen voor de geschiedenis der
dagvaarten van de Staten en steden van Holland voor 1544, deel I,
's Gravenhage 1987 (oorkondes 1351 en 1354).
