INHOUD
Van de redactie
Van de redactie 1 Natasja Nachbar m.m.v. Bert Buizer
Het Hof te Bergen 15
Sjoerd Schaper, Rein van der Sluijs en Bert Veer
Inleiding 2 Frits David Zeiler
De huizen van Het Hof 24
Peter van den Berg
Anthony Studler van Zurck, Yvon Bos Eyssen
zijn milieu en zijn ambities 8 Wonen en werken op Het Hof 37
Wie van ons Bergenaren kent niet de Sparrenlaan? Die prachtige
wandelweg door het bos vanaf de Eeuwigelaan naar Duin-
vermaak, die ook bij zovele niet-Bergenaren bekend is. Geen
wonder: de Sparrenlaan voert door een stuk natuur waarmee
Bergen zijn naam als heerlijkheid steeds opnieuw waarmaakt,
ook al heeft dat nu een andere betekenis. Maar hoeveel van al die
wandelaars zullen weten dat deze Sparrenlaan maar een stukje is
van een groots aangelegde 'plantagie met buitenhuis', die andere
lusthoven naar de kroon moest steken?
Natuurlijk weet iedereen die wat vaker in onze gemeente ver
toeft of er al wat langer woont, dat er een 'Oude Hof' is: een
statige witgepleisterde behuizing een stukje buiten het centrum,
omgeven door eeuwenoude bomen, en niet te vergeten: de
gemetselde brug met ijzeren toegangshek, die eveneens eeuwen
oud is en bovendien een geliefde locatie voor het maken van
trouwfoto's. En dat het tot onderkomen heeft gediend voor
Heren en Vrouwen van Bergen, zoals die toentertijd vanuit 'het
Huijs te Bergen' het gezag over de Bergenaren uitoefenden.
Maar in de loop der eeuwen is er aan behuizing en 'plantagie'
veel veranderd, waardoor van de oorspronkelijke opzet niet
zoveel meer is terug te vinden. Natuurlijk is er al heel wat
geschreven over het complex van Het Hof. En dank zij voort
gaand historisch onderzoek komt er steeds meer informatie
beschikbaar over dit bijzondere landgoed. Al met al voldoende
reden om nu met een veelomvattende publicatie te komen over
deze buitenplaats, dat wil zeggen over zowel het buitenhuis als
over de aangelegde 'plantagie'.
De geschiedenis daarvan begint al in 1643, nadat Studler van
Zurck in 1641 de heerlijkheid Bergen heeft aangekocht. Met zijn
heerlijkheid heeft hij grootse plannen, waaronder de aanleg van
een buitenplaats. Een overgeleverde tekening uit 1652 geeft van
die gedachte grootsheid een goed beeld, maar maakt tegelijker
tijd pijnlijk duidelijk hoe weinig van dit oorspronkelijk plan
werd gerealiseerd. Op de bekende kaart van de heerlijkheid Ber
gen, gemaakt in opdracht van Studler van Zurck en door Blaeu
uitgegeven in 1662, staat de aanleg van de 'plantagie' prominent
afgebeeld.
Met de realisering van dit themanummer is een lang-gekoesterde
wens van de Kroniekredactie in vervulling gegaan. Het bevat
veelomvattende informatie over het gehele complex van huis en
tuin, beginnend met de aanleg tot en met het gebruik en beheer
van vandaag. De redactie is verheugd dat bekwame en enthou
siaste auteurs hieraan hun medewerking hebben gegeven zodat
hierover een historische publicatie kan worden uitgegeven, die
in onze reeks themanummers een vooraanstaande plaats zal in
nemen, de naam van onze vereniging waardig.
Het verhaal begint met een Inleiding op basis van de doctoraal
scriptie van onze plaatsgenoot Sjoerdjan Schaper over de aanleg
van het gehele complex.
Dan geeft Peter van den Berg ons een uitgebreid overzicht van
leven, omstandigheden en ambities van de bouwheer Anthony
Studler van Zurck en zijn waarschijnlijke relatie met Descartes
en met Huygens (ook bouwheer en secretaris van Maurits en
vooral van Frederik Hendrik).
Vervolgens doet Natasja Nachbar, werkzaam bij de huidige be
heerder van het landgoed, het PWN, verslag van de geschiedenis
van en het gevoerde beheer over de plantage; zij wordt hierin
bijgestaan door Bert Buizer. Dreigende teloorgang van het
boscomplex door gepleegde ingrepen en foutief beheer maken
daar ook deel van uit. Ook laat zij zien hoe de fameuze Sparren
laan (nagenoeg) in ere is hersteld en verloren-gegane waterlopen
weer functioneren als in vroeger tijden.
Frits David Zeiler geeft een uitgebreide beschrijving van de
behuizing van Het Hof met latere verbouwingen. Ook de om
liggende en latere gebouwen als de boerderij bij Het Hof en de
Zwarte Schuur komen daarbij aan bod.
Ter verlevendiging van de teksten heeft Yvon Bos Eyssen
interviews afgenomen bij de laatste bewoners van het complex
van Het Hof. Daarmee krijgt de lezer een kijkje in het leven
van 'freule' Van Reenen, die met haar broers en zusters destijds
Het Hof bewoonden. Ook andere vroegere bewoners, zoals de
boerenfamilies Kaay en De Graaf, komen aan bod.
Uit dit alles blijkt hoe bijzonder dit complex van Het Hof in
ons dorp is en vooral welke bijzondere taak op de schouders
van ons allen rust om dit cultuurmonument zoveel mogelijk in
de oude staat terug te brengen en te houden.
De redactie dankt allen die aan dit bijzondere themanummer
hebben bijgedragen: het Regionaal Archief Alkmaar, maar
vooral de auteurs.
De redactie spreekt de hoop uit dat deze uitgave 'Een Hof voor
een Heer' er toe mag bijdragen dat dit bijzondere Bergense cul
tuurgoed zodanige zorg en aandacht krijgt dat het tot in lengte
van jaren bewaard kan blijven.
De redactie wenst u veel leesplezier.
