brak. Het boek is niet bewaard gebleven evenals de brief die
ter toelichting was bijgevoegd. De vraag of de toegestuurde
ontwerpen zijn gebruikt bij de aanleg van de tuin van Het
Hof blijft dus onbeantwoord.
Dat geldt ook voor de vraag naar de betrokkenheid van
René Descartes persoonlijk bij de aanleg van de tuin bij het
huis van Studler van Zurck. Ongetwijfeld zullen Descartes
en zijn vrienden Studler van Zurck en Constantijn Huy-
gens met elkaar over hun wederzijdse bouwplannen hebben
gesproken, niets nieuws onder goede vrienden!
En ofschoon voor deze uitspraak geldt dat er ook geen
bewijs voor is, mag op goede gronden worden aangenomen
dat die gesprekken hebben plaatsgevonden. Constantijn
Huygens had immers in de periode dat Anthony Studler van
Zurck zijn Hof plande zelf ook bouwplannen, evenals zijn
broodheer Frederik Hendrik. Bovendien was architectuur
een gespreksonderwerp in kringen van Descartes en Huy-
gens.
In 1643 startte men met de aanleg van de tuin bij Het Hof
met het planten van een boom door Anthony Studler van
Zurck persoonlijk. Daarmee werd het officiële startsein ge
geven voor de aanleg van de tuin en de bouw van Het Hof.
Het planten van die eerste boom is vastgelegd in een ver
klaring. Rest de vraag wat de betrokkenheid is geweest van
René Descartes bij het ontwerp en de aanleg van die tuin.
Op het schrijven van de brief na waarschijnlijk geen enkele.
Het antwoord uit Parijs kennen we niet, noch de ontwer
pen die naar Nederland werden gestuurd. Er is dus geen
verstandig woord te zeggen over wie of wat de betrokkenen
bij de aanleg van de tuin heeft geïnspireerd. Mogelijk heeft
Descartes als mens voorkeur voor een bepaald type tuin
gehad en dat gecommuniceerd. Onmogelijk is dat niet, want
in zijn brieven vanuit Egmond beschrijft hij zijn wandelin
gen in de natuur en zijn werkzaamheden in de tuin bij zijn
huis. Daarnaast kennen we de correspondentie van Descar
tes met Mersenne en Huygens, waarin hij respectievelijk
op 17 november 1641 aan Mersenne schrijft: J'ai une prière
a vous faire de la part d'un de mes intimes amis, qui est de
nous envoyer le plan du jardin de Luxembourg, et même
aussi des batiments, mais principalement du jardin. (Ik heb
een verzoek aan u of u voor een van mijn beste vrienden een
plan heeft van de tuinen van het Luxembourg, vooral van de
tuin) en op 6 oktober 1642 vanuit Endegeest aan Constan-
tijn Huygens: J'ai dit a Mr van Surck que vous aviez regu
de France le livre de jardins que je lui ai fait espérer, non pas
afin. (Ik vertelde de heer van Surck dat u tuinboeken uit
Frankrijk had ontvangen). En op 13 oktober 1642 wederom
aan Mersenne: J'ai maintenant regu les 2 livres des jardins;
ily a environ un mois que Mr de Zuylichem m'envoya le
premier, qu'il me mandait n'avoirpu retrouverplus tot entre
les livres de Mr le Prince; et l'autre est aussi arrivé par mer
depuis 8 jours. Je vous en remercie très humblement. (Ik heb
inmiddels 2 boeken die door de heer van Zuylichem, Con-
stantijn Huygens, zijn ontvangen. Het eerste stuurde hij een
maand geleden op, het tweede kwam 8 dagen geleden aan.)
De inhoud van beide werken is echter onbekend, noch is de
vraag beantwoord of de tekeningen waarom werd gevraagd
ooit zijn gestuurd. Dat de correspondentie over de tuin via
Constantijn Huygens verliep doet eerder veronderstellen
dat Constantijn Huygens Anthony Studler van Zurck heeft
geadviseerd bij de keuze voor het ontwerp voor zijn 'Huys'
en tuin in Bergen. Huygens had expliciete opvattingen en
voorkeuren als het om architectuur en architecten ging. Bo
vendien had hij ervaring met het bouwen van Huizen en het
aanleggen van tuinen in Den Haag en omgeving. Belangrijk
is daarbij te beseffen dat de maatschappelijke verhouding
tussen Huygens en Studler van Zurck een rol kan hebben
gespeeld. Huygens adviseerde niet alleen op basis van erva
ring met het bouwen van huizen, maar vooral op basis van
zijn positie als secretaris van Frederik Hendrik die ook de
nodige gebouwen had gerealiseerd in de Residentie.
Dat Constantijn Huygens Anthony Studler van Zurck in
Bergen rond 1644 bezocht, nadat men gestart was met het
aanleggen van de tuin, is veelzeggend. Dergelijke bezoeken
zijn ons van René Descartes niet bekend. Als René Descar
tes iets met de bouw van Het Hof of de daarbij aangelegde
tuin van doen heeft gehad, dan is het op zijn minst sneu
dat hij niet bij de inhuldiging van zijn goede vriend en het
betrekken van diens nieuwe woning in Bergen aanwezig
kon zijn. Descartes woonde per slot van rekening de laatste
zes jaar van zijn leven tot zijn vertrek naar Zweden in 1649,
teruggetrokken op Zorgwijk, in het kadaster van de Egmon-
den omschreven als een Herenhuis met stalling, een koets
en een wagenhuis gelegen aan de Langestraat (Abdijlaan) in
Egmond-Binnen en op loopafstand van het nieuwe pand van
zijn goede vriend en bankier Anthony Studler van Zurck in
Bergen.
Bij het vinden van antwoorden op vragen die betrekking
hebben op de bouw en de tuin van Het Hof, zullen dus
andere wegen bewandeld moeten worden en zal de jarenlang
veronderstelde betrokkenheid van René Descartes bij het
project van Studler van Zurck, op de bekende correspon
dentie na, slechts als die van intermediair kunnen worden
aangemerkt.
14
HISTORISCHE VERENIGING BERGEN NH, THEMANUMMER 11, JUNI 2014
Egmond-Binnen, April 2014.© Peter van den Berg.
Deze tekst is een bewerking van een hoofdstuk over Anthony van Zurck
uit het boek van Peter van den Berg over René Descartes in Egmond, Alk
maar en Haarlem. Zie voor noten en bronnen deze uitgave.
