Huize Kranenburgh:
van burgemeesterswoning
tot Museum Kranenburgh
X
i
Op 12 november 2013 is het vernieuwde museum Kranenburgh
officieel voor het publiek geopend. Maar wat is eigenlijk de
geschiedenis van deze neo-classicistische villa aan de Hoflaan
en waar komt de naam 'Kranenburgh' vandaan? Wie gaf de
opdracht om dit pand te bouwen, wie hebben er gewoond en
welke plannen voor Kranenburgh zijn de revue gepasseerd?
Een zoektocht naar feiten en verhalen met de nadruk op de
periode tussen 1953, het jaar dat Kranenburgh in gemeentebezit
kwam, en 1993, het jaar dat Kranenburgh museum werd.
Maar eerst een korte inleiding over Kranenburgh van vóór 1953.
Waar komt de naam Kranenburgh vandaan?
De naam Kranenburgh is afgeleid van de naam Sebastiaan
Craenhals. Deze Craenhals was baljuw onder het bewind
van de toenmalige Heer van Bergen, Hendrik van Brederode.
Omstreeks 1560 liet hij in Bergen een buitenverblijf bouwen,
schuin tegenover het huidige Kranenburgh. Dit buitenverblijf
kreeg de naam 'Craene Berch'.
Nadat Craenhals in 1577 door geuzensoldaten was vermoord,
is het buitenverblijf gesloopt. In 1630 liet de familie Van Fo-
reest op ongeveer dezelfde plek een nieuw buitenverblijf bou
wen met vrijwel dezelfde naam 'Cranenbergh'. Dit buitenver
blijf werd later door een nieuwe eigenaar, jonkheer Frederik
van Dorp, heer van Maesdam, omgedoopt in Maesdammer-
hof. Omstreeks 1825 werd dit buitenverblijf in opdracht van
wederom een nieuwe eigenaar, jonkheer Willem P. Barnaart,
ook weer gesloopt.
Familie Van Reenen en Huize Kranenburgh 1882-1951
In 1851 kocht Mr. Jan J. H. van Reenen de Heerlijkheid
Bergen voor f. 156.310,- op een veiling van de erfgenamen van
jonkheer Willem P. Barnaart. De Heerlijkheid bestond toen
tertijd onder andere uit het verwaarloosde landhuis 't (Oude)
Hof met 17e-eeuwse landschaps-tuinen, bos, een stuk strand,
en een uitgestrekt duingebied met een totale oppervlakte van
1500 hectaren.
Na een grondige verbouwing verhuisde Jan van Reenen, met
zijn echtgenote, jonkvrouw Wilhelmina J. Rendorp van Mar
quette, naar 't (Oude) Hof waar zij hun twaalf kinderen groot
brachten. Om de taak van moeder Wilhelmina te verlichten
trad in 1873 een uit Duitsland afkomstige gouvernante in
dienst, de 19-jarige Marie A. D. Völter.
Er ontstond een romance tussen de oudste zoon, Jacob van
Reenen en de vijf jaar oudere gouvernante; dit resulteerde
in een huwelijk in 1882. Vader Jan gaf in 1882 opdracht om
Huize Kranenburgh voor het bruidspaar te bouwen op een
gedeelte van zijn uitgestrekte landgoed. In 1883 betrok het
jonge echtpaar de villa.
In 1885 werd Jacob van Reenen burgemeester van Bergen en is
dat gebleven tot 1923. Het echtpaar kreeg vijf kinderen.
Nadat Jacob in 1951 overleed (Marie was al in 1925 overle
den), kreeg de gemeente Bergen de gelegenheid om Huize
Kranenburgh (inclusief de bijbehorende 27.485 m2 grond)
aan te kopen tegen een prijs van f. 100.000,-. Gelijktijdig kon
6
JAN HAGEMAN
Huize 'Craene Berch gebouwd omstreeks 1560; afbeelding van
manuscriptkaart Adriaen Anthonisz, 1568 collectie Regionaal Archief Alkmaar
