Museumnieuws
man. Minder aangenaam was het tweede kamp dat in 1917
werd gebouwd op de Ziekenweid tegenover het Russisch
Monument. Daarin werden deserteurs, zwervers, vluchtelingen,
revolutionairen en ander 'ongeregeld volk' opgesloten in over
bevolkte barakken zonder voldoende comfort of hygiëne. 'De
hel van Bergen', werd dit kamp dan ook genoemd.
In de zomer van 1917, midden in het toeristenseizoen, kreeg
het dorp zelfs rechtstreeks met de oorlog te maken. Een kon
vooi Duitse schepen, op weg van Rotterdam naar Scandinavië
via Hamburg, werd door Engelse torpedojagers beschoten
en voor het merendeel opgebracht. Twee schepen, de Lavinia
en de Renate Leonhardt, raakten voor de kust van Bergen
aan Zee in moeilijkheden. Een groot aantal opvarenden werd
gered, maar drie bemanningsleden van de Renate Leonhardt
verloren bij de beschietingen het leven. Zij kregen een voorlo
pige rustplaats op het zeemanskerkhof achter het Russenduin.
Dit zogenaamde 'Bergen-incident' wekte tot ver buiten het
dorp grote opschudding - ook letterlijk, want door de Engel
sen afgeschoten granaten kwamen tot in de Sparrenlaan en
de Duinweg, en zelfs tot voorbij Warmenhuizen terecht.
De Renate Leonhardt kon na een grondige reparatie de reis
vijf weken later voortzetten, maar werd voor de kust van
Texel opnieuw beschoten en verdween in de golven. Later
ging het gerucht, dat het schip onder een lading cacaoboter
goud vervoerde; daar is tot in de jaren 1960 naar gezocht en er
is nooit één korreltje van gevonden.
In Bergen speelde in deze periode burgemeestersvrouw Marie
van Reenen-Völter vanzelfsprekend weer een cruciale rol.
Zij nam niet alleen zitting in het plaatselijke en het nationale
comité tot hulp aan de vluchtelingen, zij bemoeide zich ook
persoonlijk met de leniging van de nood in de latere oorlogs
jaren, toen de schaarste aan grondstoffen en voedingsmiddelen
ook in Nederland toesloeg. De centrale keuken, een soort
voedselbank avant la lettre, werd onder haar auspiciën opgezet;
hier trok zij profijt van haar jarenlange ervaring op haar eigen
Huishoud- en Industrieschool. In het laatste oorlogsjaar gaf zij
haar idealen vorm in de plannen voor het kerkje in Bergen aan
Zee, 'een kerkje voor allen, een vredeskerkje.' Het verhaal, dat
geïnterneerden werd gevraagd een artistieke bijdrage te leveren
aan de preekstoel in het kerkje, is niet juist. Maar dat er vier
nationaliteiten aan hebben gewerkt, is wél waar.
De wapenstilstand van 11 november 1918 zal ook in Bergen een
zucht van verlichting hebben teweeggebracht.
De tentoonstelling 'De Groote Oorlog en het kleine dorp' is
in Museum Het Sterkenhuis te zien van mei t/m oktober 2014.
BERGENSE KRONIEK, NOVEMBER 2013
Het leven in het interneringskamp was saai maar dragelijk. In het café werd muziek gemaakt op de piano of met de pathéfoon (links). Ook kon men ansichtkaarten
van Bergen kopen (rechtsachter) om naar huis te versturen. Het portret van 'Der Kaiser' Wilhelm II (achter het personeel) en de vlaggen zorgden ervoor dat het
patriottisme hoog werd gehouden. Foto A.J. Bonda, collectie F.D. Zeiler
