55a?ssaiSfs'
ïssSrsssaS*
beschikbaar zou zijn, tegen een redelijke prijs. De provin
ciebesturen waren bang dat particuliere ondernemingen zich
alleen zouden richten op dichtbewoonde gebieden, waar
natuurlijk het hoogste rendement te behalen was. Land- en
tuinbouw zouden dan niet in aanmerking komen voor elek
triciteit. Vandaar ook dat de provincies streefden naar meer
zeggenschap over de elektriciteitsvoorziening. Vanuit dit
streven was de provincie Noord-Holland in 1914 in het bezit
gekomen van alle aandelen KEM en was het productiebedrijf
eigendom van de provincie. Kort daarna, in 1917, werd de
KEM opgeheven en werd het bedrijf omgezet in een zuiver
provinciaal elektriciteitsbedrijf: het Provinciaal Electriciteits-
bedrijf van Noord-Holland (PEN).
Het PEN leverde stroom via haar hoogspanningsnetten tot
aan 'de poort' van de gemeenten en deze zorgden zelf voor de
laagspanningsdistributie en voor levering aan de bewoners.
In een gemeenschappelijke meetruimte moest de maximale
belasting en het totale elektriciteitsverbruik gemeten worden.
Voor Bergen was dat het transformatorstation vlakbij de
Koedijker vlotbrug.
Gemeente en provincie hadden ieder hun eigen taak en
financiering. Dat was een ingewikkelde situatie. In Noord
Holland ontstond er een veelheid aan tarieven en leverings
voorwaarden en de aanleg van de gemeentelijke distributie
netten verschilde nogal eens. Bovendien waren de kleinere
gemeenten niet altijd goed toegerust (technisch, financieel
en administratief) om een distributiebedrijf te exploiteren.
Het PEN moest met lede ogen aanzien dat veel winsten in de
gemeentekassen vloeiden en niet werden geïnvesteerd in het
distributienet. De provincie wilde daarom gemeentelijke be
drijven overnemen. Begin jaren 20 van de vorige eeuw komen
productie en distributie steeds meer in één provinciale hand.
tieus is gebeurd, blijkt uit de lijst van 1 januari 1936.
Het bedrijf beschikte over 4 handwagens, 2 modderwagens,
2 kiepkarren en 9 kruiwagens. Ook beschikte het GEB over
o.a. 2 slaraken (grote houten hamers), 1 ijzerzaag, 1 zaagvijl,
2 rattenklemmen en wel 4 stoffers.
Het mes op tafel
Begin 1936 deelden Gedeputeerde Staten de gemeente
Bergen mee dat met ingang van 1 januari 1938 de stroomleve-
ring aan de gemeente Bergen beëindigd zou worden en dat van
af die datum de levering aan huis door het PEN zou geschieden!
De gemeente Bergen wilde natuurlijk haar distributiebedrijf niet
zonder meer overdragen en eiste voortzetting van het geldende
contract tot 1 november 1938, de datum waarop het contract
zou zijn verstreken. Wel was zij desnoods bereid tot 1 novem
ber een toeslag te betalen.
Ook Alkmaar eiste voortgaande stroomlevering en begon een
gerechtelijke procedure tegen de provincie. Was hier niet sprake
van een onrechtmatige overheidsdaad? De stroominkomsten
waren tenslotte onmisbaar voor gezonde gemeentelijke finan
ciën en men was bang voor te veel provinciaal ingrijpen in de
gemeentelijke zelfstandigheid.
Op 17 augustus 1938 schreven Gedeputeerde Staten aan de
gemeente Bergen dat het provinciebestuur bereid was stroom
te leveren aan de gemeente tot de eindbeslissing van de gerech
telijke procedure van Alkmaar tegen de provincie. Maar Bergen
moest dan wel rekening houden met een hoger tarief, het
zogenaamde tarief-Van Swaay (ruim 1 cent per Kwh meer).
Eerste aanzoeken
Vanaf het begin had de KEM langlopende contracten met
de gemeenten afgesloten, met de gemeente Bergen bijvoor
beeld voor 25 jaar. In het begin van de 20ste eeuw waren
de prijzen en lonen al geruime tijd stabiel en ook waren de
kolen- en koperprijzen nauwelijks veranderd. Niemand
voorzag in die tijd de prijsstijgingen tengevolge van het
uitbreken van de Eerste Wereldoorlog.
Deze prijsstijgingen waren uiteraard zeer nadelig voor de
KEM/het PEN. Er volgden eindeloze onderhandelingen
met de gemeenten om de contracten open te breken en
aan te passen. Omdat het PEN de leveringscontracten
wilde wijzigen, werd in 1920 door de afnemers besloten
een Vereniging van Gemeentelijke Electriciteits Be-
drijven op te richten. De bedoeling was de krachten te jj
bundelen tegen het streven van het PEN door overna-
mes de gemeentelijke stroomdistributie in eigen hand ik
te nemen. De provincie Noord-Holland was sterk
vóór overname van de gemeentelijke distributiebe
drijven; enkele gemeenten waren al gezwicht voor
deze provinciale dwang tot overname van hun distri
butiebedrijf door het PEN. Tot 1937 waren dit o.a.
Hoorn, Assendelft, Aalsmeer, Monnickendam en het
distributiebedrijf van Egmond-Binnen. In Bergen
werd ter voorbereiding op eventuele overname-on
derhandelingen op verzoek van het gemeentebestuur
een inventarislijst van het GEB opgesteld. Dat dit zeer minu
Bergen en het P.E.N.
g^reV*' - /Sr
Aans«,.; leJan-
°o^""Zg
2aleritg^ceJfifn Z0nder licht?
De stroomleverinp verzekerd.
°m als
aar tegen de I
d,en 'ijd aan-
te
wyzen
AanZTPrfis v«rdien tiirtenK wate«'aat
fthet euide van hp d bePaalden
leveren ,de 3 maf>ndcn stmo mi"K'ers,
tóUÏÏT ha' bestaande bl«™
:n leverin
„°;Tfcn tornen
contract, I
tarief te
was
het
verklaarde Ged
worden
rich
gewijrisd gj
minister - -
tot J. ""machtig
- AkJÏ ""ev"i»e
"«nieï de":ZTe'
dragen, dat """^«ikheid l""181
wachten, dat (fed T? ,stonden was le
waar de kwLi^.®'3!™ tegenover
andere °°k 'l'-ST I I
volgens de eon?„ De Provincie uVan I
aan alle vePë" Sle-V0orwaara achter
meent 8 Pd,gdan r*- waard«i vmu,/
volgens de
la) I
Alkmaarsche Courant
van 31 oktober en 1 november 1938.
Na de door den raad in zijn B^rmid-
dac gehouden zitting genomen beslissing
■men zie het verslag in dit "timmer)
(waarvan wij in ons nummer van gister nog
Imew7ng maakten, vreesden vele inwoners
1 dat zij heden van licht verstoken zouden
ZUVelen draaiden hedenmorgen aan het
lichtknopje om zich hiervan te overtuigen.
Wie 'sraads besluit goed had gelezen,
was echter niet bezorgd. Hu wist, dat de
raad bij voorbaat de beslissing van den
minister had aanvaard en deze behoefde
dus slechts de gemeente adviseeren het
docr Ged. Staten gewenschte
aanvaarden en do lichtvoorziening
V Blijkens een Maandagavond door
gemeentebestuur van Bergen ontvangen
telegram van den minister van Waterstaat
is de voortzetting der stroomlevering door
het P E. N. aan de gemeente verzekerd,
Dc minister berichtte, dat thans Ged. Sta
ten evenals het gemeentebestuur vai
Bergen 's minister's besluit omtrent het
tarief, waartegen de stroom geleverd zal
worden, zullen aanvaarden. Grondslag zal
vormen het tarief-van Swaay, waarop de
minister correcties zal kunnen aanbrengen,
nadat het gemeentebestuur in de gelegen
heid is gesteld, zijn bezwaren eventueel
tegen dit tarief in te brengen.
Bergen betaalt dus vootloopig het door
Ged. Staten geëischte tarief, doch er is i
kans, dat dit iets gunstiger zal worden.
Vermoedelijk zal de minister voor Ber-
gen niet meer bereiken dan hij voor Alk
maar verkreeg, n.l. de toezegging, dat bij
totstandkoming van een verlaging van het
tarief-van Swaay, deze verlaging terug
werkende kracht krijgt.
Nu de bevolking straks vermoedelijk
de 24000 winst uit het electrisch bedrijf,
die aan de provincie verloren gaan, door
belastingvcrhooging zal moe' opbrengen,
wordt het echter zaak onder de oogen te
