De 'Studler' van Anthonis van Surck,
Heer van Bergen en zijn voorgeslacht
Anthonis van Surck. In de Bergense Kroniek is regelmatig over hem geschreven. Ondermeer
in de speciale uitgave De Heren en Vrouwen van Bergen. Onze kennis over zijn doen en laten
en zijn achtergrond kent toch nog vele lacunes, bijvoorbeeld over zijn ouders en milieu. In dit
verhaal in vogelvlucht informatie over onze Bergense Anthonis, zijn voorvaderen en -moederen
en zijn Leidse periode. Ook wordt een mogelijke verklaring gegeven voor de toevoeging
'Studler' aan Van Surck. Maar eerst - in het kort - de stand van zaken op staatkundig gebied in
de Zeventien Provinciën.
Oorlog in de Nederlanden
Oktober 1572: Nadat de stad Mechelen is overgelopen
naar de kant van de opstandige noordelijke Provinciën
volgt een strafexpeditie onder leiding van de bloeddorstige
landvoogd, de Hertog van Alva en zijn zoon Don
Frederique. Mechelen wordt ingenomen en een groot deel
van de bevolking vermoord. Waarschijnlijk ontvlucht de
familie Van Surck vanwege de Spaanse overval dan de stad
Mechelen en gaat naar Antwerpen.
Na inname van Mechelen gaan de Spanjaarden door:
Roermond wordt heroverd en Zutphen, waar de bevolking
wordt vermoord. Zwolle, Kampen en Amersfoort geven
zich over in de hoop gespaard te blijven voor de wraak
van de Spanjaarden. Ook Naarden geeft zich over. De
stad wordt, ondanks toezeggingen de bevolking te sparen,
uitgemoord. Vrijwillige overgave aan de Spanjaarden
geeft dus geen garantie gespaard te blijven voor moord en
plundering. Daarom bewapenen de steden in Holland zich.
Het beleg van Haarlem duurt zeven maanden, waarna de
stad wordt ingenomen op 13 juli 1573. Plundering van de
stad en executie van grote aantallen verdedigers en burgers
volgen. Daarna is Alkmaar aan de beurt. Met de moed
der wanhoop houdt de stad stand. Nadat de dijken zijn
doorgestoken, wordt het Spaanse leger verdreven door het
wassende water en het slechte weer. Bij Alkmaar begint
de Victorie, de eerste stad die de Spanjaarden weet te
weerstaan. Alva en zoon Frederique worden door koning
Filips II van hun taken ontheven.
In 1574 worden op bevel van geuzenleider Diederick Sonoy
de kerken van Heiloo, Egmond (inclusief het klooster) en
Bergen verwoest.
November 1576: De Spaanse furie in Antwerpen. Circa
6000 muitende Spaanse soldaten plunderen en verwoesten
de stad Antwerpen. Burgers worden gegijzeld en afgeperst.
Er vallen zo'n 7000 doden, waaronder enkele schepenen.
Grote aantallen burgers vluchten voor het geweld naar
de Noordelijke Nederlanden, de provincies Holland en
Zeeland en naar steden als Hamburg en Londen.
Juli 1584: Het beleg van Antwerpen duurt veertien
maanden. De stad geeft zich op 17 augustus 1585 over aan
de Spaanse troepen. Plundering, moord en doodslag volgen.
Van de 90.000 inwoners zijn er in 1589 nog ongeveer 42.000
over. De handel van de belangrijkste havenstad van Europa
ligt bijna stil; de Hollanders blokkeren de Schelde. Veel
handelaren, al dan niet 'gereformeerd', vertrekken met
hun kennis en kunde naar het Noorden; naar Amsterdam,
Leiden, Haarlem, etc.
Belgica Foederata
Het Plakkaat of Acte van Verlatinghe wordt na een
vergadering van de Staten-Generaal in Antwerpen op 26 juli
1581 in Den Haag ondertekend. Wegens schending van hun
rechten verklaren de Staten koning Filips II vervallen van
de troon. Van de Zeventien Nederlandse Provinciën wordt
deze akte getekend door de provincies en steden: Brabant,
Gelre en Zutphen, Vlaanderen, Holland, Zeeland, Friesland,
Mechelen en Utrecht. In 1588 wordt de Republiek der
Zeven Verenigde Provinciën, Belgica Foederatain het
Latijn) uitgeroepen, omdat er geen alternatief voor koning
Filips II wordt gevonden. De opstand en oorlog woedt van
1568 tot 1648, met een periode van rust - het Twaalfjarig
Bestand van 1609 tot 1621.
HUBERT VAN ONNA
MET MEDEWERKING VAN FRANCIS FRANCK
