Medische zorg in Bergen NH: 1800-1950
deel 1
Zoals bekend, wordt in de geneeskunde een symbool met een slang gebruikt door
een dokter, een apotheker of een ziekenhuis. De staf met daaromheen een slang ge
wikkeld, was al in de Griekse oudheid het symbool van de god voor de geneeskunde
Asklèpios. De Romeinen kenden deze god van de geneeskunde onder de naam
Aesculapius. De slang rond de staf heet nu bij ons 'esculaap'. In de esculaap staat de
slang symbool voor genezing, omdat dit dier zijn huid kan afwerpen, wat staat voor
herboren worden en genezing, maar door zijn beet ook voor de dood.
Inleiding
Voor het behandelen van zieken en gewonden was vanaf
de middeleeuwen de chirurgijn de aangewezen figuur. Zijn
vak was voortgekomen uit het werk van de barbier en in het
woord 'chirurgijn' herkennen we de tegenwoordige bena
ming van chirurg. Zijn werkzaamheden bestonden o.a. uit
het aderlaten (openen van aders om bloed af te nemen),
het zetten van bloedzuigers, de wondverzorging en derge
lijke. Ook werden operaties uitgevoerd zoals amputaties,
om koudvuur te voorkomen. Doorgaans was sprake van
een straffe aanpak, waarbij men niet al te lichtzinnig met de
patiënt omging. Niet voor niets dichtte vader Cats:
'Het is van ouden tijt bevonden, van sachte meesters vuyle
wonden Gelukkig kende men in die tijd ook een vorm van
verdoving, waarbij men gebruikmaakte van alcohol en lau
danum 90% wijn met 10% opium).
Voor genezing was men buiten de chirurgijn ook aangewe
zen op de apotheker. Zij vormden aanvankelijk samen met
de barbiers en chirurgijns één gilde, het Cosmas- en
Damianusgilde. Maar in het midden van de 17de eeuw
richtten de apothekers een afzonderlijk gilde op. Om lid
van dit apothekersgilde te kunnen worden, moest men net
als bij andere gilden, de 'meesterproef' afleggen. Dat kon
pas als men eerst als knecht en later als gezel de opleiding
bij een meester van het gilde had doorlopen.
De apothekers hadden vaak een gaper als uithangbord; het
hoofd van een man doorgaans van zuidelijk afkomst, met
een open mond en uitgestoken tong, klaar om een medicijn
in te nemen.
In 1798 besloot de Nationale Vergadering de gilden op te
heffen; een Koninklijk Besluit uit 1818 maakte definitief een
eind aan het bestaan van gilden.
Met de komst van de Bataafse Republiek, koning Lodewijk
Napoleon en Nederland als deel van Frankrijk, maakte ons
land grote veranderingen door. Ook Bergen veranderde van
'hoge en vrije heerlijkheid' in een agrarische plattelandsge
meente.
Een moeilijke periode brak aan. De staat van de gemeente-
financiën was verre van rooskleurig. Het dorp was verarmd
uit deze Bataafs-Franse tijd tevoorschijngekomen en een
lange periode van bezuinigen was aangebroken. Er waren in
1799 in de Slag bij Bergen duizenden doden gevallen, er was
geplunderd en er waren enorme vernielingen aangericht.
De onverharde wegen waren in een slechte toestand met
PIET VIJN (1933 - 2012)
