gedaan. Schaalvergroting was daarvoor de enig aangewezen
oplossing.
Nog weer later fuseerden in de tweede helft van de vorige
eeuw opnieuw veel zuivelfabrieken onder druk van efficien
cy en kostenbesparing. Uiteindelijk waren er eind december
2008 nog twee grote zuivelgiganten Campina Melkunie en
Friesland Foods, die besloten samen te gaan onder de naam
FrieslandCampina.
Op de ranglijst van 's werelds zuivelproducenten bezet
FrieslandCampina daarmee een eervolle derde plaats.
De bouw van de fabriek
Flet is de Alkmaarse architect P.N. Leguit die in opdracht
van Nicolaas Sytze Modderman een ontwerp maakt voor
een stoomzuivelfabriek te Bergen NH. Met dit plan voor
een fabrieksmatige verwerking van melk speelt Modder
man in op de zuivelontwikkelingen in de kop van Noord-
Holland. Had niet elke zichzelf respecterende plaats een
'melkinrichting'?
Als Leguit op 30 december 1905 namens zijn opdrachtgever
bij het Bergens gemeentebestuur het bouwplan ter goed
keuring indient, besluiten burgemeester en wethouders al
op 4 januari 1906 daaraan hun goedkeuring te verlenen.
Over voortvarendheid gesproken.
Het bouwplan voor de fabriek bestaat uit een centrifu-
geer-karnlokaal, zuurlokaal, spoel- en pasteuriseerlokaal,
machinekamer en kantoor. Rechts van de fabriek bevindt
zich het woonhuis, aanvankelijk bedoeld voor huisvesting
van de directeur. Het geheel is gesitueerd aan de Bergerweg
(vroeger Meerweg) net vóór de Veerbrug, en daardoor goed
bereikbaar voor aan- en afvoer.
Nog in datzelfde jaar worden een wagenloods en paarden
stal gebouwd, en een varkensschuur voor 30 biggen. Er
resteren na de zuivelproductie immers voldoende reststof
fen om daarmee deze biggen te mesten. En in 1907 wordt
een aanbouw gemaakt voor een wagenhuis met daarnaast
een kaasmakerij. Het kantoor wordt dan flessenbergplaats
en het woonhuis verandert in kantoor.
Barre tijden
Ondanks deze uitbreidingen gaat het de fabriek niet voor de
wind. Op de gebouwen rust een hypotheek van 11.500,- en
toch moet er ook nog geld bij van de aandeelhouders.
In een brief van 16 juni 1911 schrijven de commissarissen van
de stoomzuivelfabriek Wilhelmina over de tot nu toe slechte
uitkomsten, maar zij verwachten ook een betere toekomst.
Daarom vragen zij de aandeelhouders een extra storting op
preferente aandelen, om zo aan de benodigde extra gelden te
komen.
Enige tijd later, op 22 december 1911 wordt opgericht de
Naamloze Vennootschap Stoomzuivelfabriek Wilhelmina ge
vestigd te Bergen (Noord-Holland). Zo maakt de 'Wilhelmi
na' met hernieuwd elan een doorstart in de zuivelindustrie!
Toch is dit blijkbaar niet voldoende. In zijn brief van 8 juni
1912 stelt directeur Modderman in een uitvoerige brief aan
zijn commissarissen voor hem per 1 juli eervol te ontslaan
met behoud van zijn salaris tot uiterlijk 1 januari 1913. Dit
laatste 'in het belang van kinder en Coba', zoals hij schrijft.
Uit het jaarverslag over 1912 blijkt inderdaad dat in plaats
van de heer Modderman nu de heer J. A. de Leeuw (vanaf
1 oktober) als directeur fungeert, met naast hem nog 9 andere
medewerkers. In ditzelfde jaarverslag rapporteert de nieuwe
directeur over de slordige boekhouding en de versleten
werktuigen en machines. Hij dringt er daarom op aan meer
bedrijfskapitaal aan te trekken om de zaken op een enigszins
goede en gezonde basis te brengen.' Ook zet hij vraagtekens
bij het rendement van het filiaal van Wilhelmina in Alkmaar.
De vorige filiaalhouder heeft een slecht beheerd filiaal ach
tergelaten, maar inmiddels is tot tevredenheid van directeur
De Leeuw een nieuwe filiaalhouder aangesteld. Bovendien
heeft de directeur zelf de woning boven het filiaal betrokken,
waardoor het mij gemakkelijker gemaakt werd, controle uit
te oefenen.'
Vervolgens onderschrijft het rapport van de Raad van Com
missarissen van 26 mei 1913 het door directeur De Leeuw
geschetste sombere beeld over de afgelopen periode.
De laatste zin uit haar verslag:De finantieele toestand en het
nijpend gebrek aan bedrijfskapitaal zullen er ons toe dwingen
U binnen zeer kort voorstellen te dienaangaande te doen'
voorspellen in dit verband niet veel goeds. Het bestuur ziet
zich 17 juni daaropvolgend al genoodzaakt een voorlopige
surseance van betaling aan te vragen.
Een nieuwe eigenaar
In Het Nieuws van den Dag van 11 oktober 1913 ver
schijnt een advertentie waarin te koop wordt aangeboden:
DE ZUIVELFABRIEK WILHELMINA TE BERGEN NH
Personeel uit 1907. De foto is gemaakt voor de
kaasmakerij. Tweede van links is kaasmaker
Dobber, vierde van links de stoker F.J. Kok.
De jongen op schoot is Rijwaard, op de grond
J. Winder. De anderen zijn onbekend.
