Een heel oude stolpboerderij met raadsels
Aan de Piet Boendermakerweg staat een prachtige stolp. Een sieraad voor ons dorp: goed
onderhouden en waar nodig gemoderniseerd en gerestaureerd, maar alles in stijl. Je zou hem
niet verwachten in een nieuwbouwwijk. Eigenlijk moet je dat omkeren: je zou niet verwachten
dat om zo'n prachtige boerderij een nieuwbouwwijk gebouwd heeft kunnen worden. Maar
zulke dingen gebeuren; de bewoning dringt op, zo is het nu eenmaal. En dat zien we op meer
plaatsen in Bergen. Wie vanaf de Oude Bergerweg de Piet Boendermakerweg ingaat en rechtsaf
het voetpad neemt naar het Sluispolderpad, passeert aan de linkerhand een boerderij met in de
voorgevel een bijzondere gevelsteen. Dat zie je niet zo vaak in boerderijen, zeker niet een steen
als deze, met de afbeelding van een kasteel. Dit blijkt het Huis te Gemen (Duitsland) te zijn.
Stolpendeskundige Brandts-Buys onderscheidt Noord-Hollandse en Westfriese stolpen;
de Noord-Hollandse hebben de dorsdeuren aan de wegzijde, de Westfriese aan de achterkant.
De boerderij waar we het over hebben heeft dan bovendien nog de 'afgeleide' vorm van de
Westfriese stolp, d.w.z. dat de stolp een 'mooie' kamer heeft waar niet dagelijks wordt gewoond.
Raadsels
De tekst op de gevelsteen vermeldt alleen nog: T HUYS
De rest is weggebeiteld. Bouwkundig onderzoek wees uit
dat de steen niet oorspronkelijk in deze muur van de boer
derij zat, maar later is aangebracht. Waar kwam die steen
vandaan? En: wat heeft die boerderij in Bergen met Gemen
te maken?
De laatste vraag is gelukkig niet zo moeilijk te beantwoor
den. Het huis te Gemen was een van de bezittingen van de
familie Von Holstein-Schaumburg, die van 1568-1641
Heren van Bergen waren. Uit die tijd stamt ook de boerde
rij. We zien hem afgebeeld op de kaart van Adriaan
Anthonisz uit 1568, de Bergermeercaerte van Daniël van
Breen uit 1629 en op de kaart van Blaeu uit 1662.
De locatie van de boerderij is op iedere kaart oost van de
Oosterveersloot en grenst noord aan het Veerdijkje, zoals
duidelijk te zien is op de kaart van Blaeu; de boerderij aan
de overkant van het Veerdijkje is een eeuw geleden door
blikseminslag verwoest. De getekende plaatjes geven geen
consistent beeld van het uiterlijk. En het verband met de
huidige stolp vereist een aanzienlijke mate van fantasie.
Onze stolp bevat links van de voordeur een 'mooie' kamer,
bedoeld voor representatieve gelegenheden. In de noord
westhoek is er de opkamer, een kamer die hoger ligt dan
de overige, omdat eronder de kelder zit waar de melk en
melkproducten koel bewaard werden. In die kelder en die
opkamer zitten nog de originele balken uit de eerste helft
van de 17de eeuw.
Wat nu ook een raadselachtig punt is: in de meeste stolpen
zitten de bedsteden tussen het 'vierkant' (het middendeel
van de boerderij waar in de winter het warme hooi lag) en
de kamer. In deze boerderij heeft men de bedsteden tussen
de 'mooie' kamer en de opkamer gebouwd, misschien ook
naderhand verplaatst. Maar waarom zou men dat doen voor
een boerderij die voor vee gebruikt werd?
Bouwkundig onderzoek heeft aangetoond dat de voormuur
van de boerderij in de eerste helft van de 18de eeuw is ver
nieuwd (mogelijk was het eerst een houten buitenwand) en
om de hoek, halverwege de noordmuur, is aangeheeld met
de oorspronkelijke muur.
De Oostdorperveersloot verbond Bergen met Alkmaar
voor het transport van agrarische producten. Huizen bij
HERMAN GELENS
