Als reactie op het modernisme grijpt men in de jaren tachtig
en negentig van de vorige eeuw terug op het verleden. De
postmodernist ziet architectuurgeschiedenis als een 'grabbel
ton' waaruit vrijelijk geput kan worden. Men gaat 'shoppen'
bij voorgangers. Men gebruikt stijlkenmerken en voorbeelden
uit vroegere tijd die men weer met veel knip- en plakwerk in
een nieuw, eigentijds jasje steekt.
Een mooi voorbeeld hiervan is het nieuwe stadhuis van Zaan
dam, waarin men een samenbundeling ziet van Zaanse huis
jes. Het is ontworpen door Sjoerd Soeters die het postmoder
nisme in Nederland heeft geïntroduceerd vanuit Eindhoven.
Sjoerd Soeters heeft ook in Bergen gebouwd. Aan de Buer-
weg 39 staat een vrijstaand huis, dat een kruising is tussen een
traditionele Noord-Hollandse schapenschuur en een villa in
de stijl van de Amsterdamse School. Op een langgerekt kavel
waarop een monumentale boom staat is een L-vormig woon
huis ontworpen in traditionele materialen: een laaghangende
onderbroken rieten kap, gevels van metselwerk en gepotdek-
selde houten delen. Enkele jaren later bouwde Soeters aan
het Wiertdijkje 18 nog een villa met omgekeerde piramidale
vormen, bekleed met hout en zink.
Organisch bouwen
In het voorafgaande werd aandacht besteed aan de twee be
langrijkste stromingen in de 20ste eeuw (het modernisme en
de reactie hierop het postmodernisme).
Er is echter nog een derde belangrijke stroming in de vorige
eeuw, namelijk een stroming die nauw verwant is met de
ideeën van de antroposoof Rudolf Steiner (1861-1925).
Het hoofdkwartier van deze beweging is het Goetheanum op
een heuvel in het Zwitserse Dornach. Het gebouw bevat veel
vormen, die later in de organische architectuur zijn overgeno
men.
Kenmerken van deze stroming zijn vooral de natuurlijke
krommingen en de gebogen lijnen. Een rechte hoek van
negentig graden is dodelijk voor de gevoelswereld van de
gebruiker. Verder wordt gebruikgemaakt van natuurlijke
materialen. Men wil milieubewust bouwen en bouwwerken
integreren in de omgeving.
Het organisch bouwen is in Nederland pas goed doorge
broken in de jaren tachtig van de vorige eeuw met een aantal
spraakmakende projecten van Alberts en Van Huut, zoals de
ING Bank in Amsterdam en het gebouw van de Gasunie in
Groningen.
In Bergen, aan het Molenweidtje, realiseerde Van Huut tussen
2004 en 2008 de nieuwbouw van het verpleeghuis Oudtburgh
(met overigens rechthoekige ramen). De nieuwbouw bestaat
uit negen polsen (zelfstandige eenheden) en een middenge
bied. De polsen zijn speciaal ontworpen voor de bedkamers
en de woonkamers. Het middengebied bestaat voornamelijk
uit voorzieningen die binnen een verpleeghuis nodig zijn om
te functioneren: zoals een restaurant, een winkel en kamers
voor het medisch personeel.
Tot slot
Opvallend is nog de Bergense architect Maarten Min, die in
2009 op een duin aan de Zeeweg in Bergen aan Zee zijn eigen
huis heeft gebouwd samen met zijn vrouw Jetty.
De buitenzijde van de villa doet denken aan een oude
Nederlandse schuur. De glooiende dakvorm sluit mooi aan
bij de omgeving. De huid van het huis komt terug in het
duin. Het huis lijkt voortgekomen uit de lokale architec
tuurtraditie en is eigentijds. Het ontwerp is CO2-neutraal en
heeft zonnecollectoren, een warmtepomp en isolatie. Op de
betonnen vloer zijn enorme sparren geplaatst (met de schors
er nog aan). Ze fungeren als kolommen, die het twee verdie
pingen hoge plafond dragen. Op het dak ligt een nieuw soort
dakpannen, een eigen ontwikkeling in samenwerking met een
fabriek uit Denemarken.
Met dit laatste ontwerp eindigt voorlopig de Bergense archi
tectuurgeschiedenis. Tal van markante gebouwen in Bergen
zijn een illustratie van de grote stromingen uit die geschiede
nis. De wederzijdse beïnvloeding van architecten door de
eeuwen heen is ook hier zichtbaar gebleken.
MARKANTE GEBOUWEN IN BERGEN
Bronnen:
- R. Blijdenstijn en R. Stenvert,
Bouwstijlen in Nederland (1040-1940).
Utrecht 2000.
- K. Bosma, e.a. (red.).
Bouwen in Nederland: 600-2000.
Zwolle 2007.
De foto's, behalve De school van
Athene en de reconstructie van
het Oude Hof, zijn van de hand
van Simon Gilling.
Sjoerd Soeters, Wiertdijkje.
